Czy pracownik musi podpisywać umowę o zakazie konkurencji? Jakie korzyści przynosi to rozwiązanie? Jakie kary spotykają pracowników za jej złamanie? Jak wysokie odszkodowanie pracodawca musi wypłacać po jej ustaniu? Postanowiliśmy to sprawdzić.
Umowa o zakazie konkurencji ma na celu powstrzymanie pracownika od dzielenia się poufnymi firmowymi danymi. Jeśli je ujawni, firma może na tym stracić. Poznaj pięć najważniejszych informacji dotyczących umowy o zakazie konkurencji, które pomogą w podjęciu decyzji o zatrudnieniu się.
Zdjęcie royalty free z Fotolia
1. Wolna wola, nie podpisuj
Oczekiwanie od pracownika podpisania dokumentu zobowiązującego do lojalności, jest jak kupowanie przyjaźni. Mówi się, że budowanie lojalności trwa latami, a jej zniszczenie może zająć kilka sekund. Dlatego zanim zobowiążemy się do czegokolwiek na piśmie zastanówmy się. Czy planujemy zostać w firmie na tak długo, że ewentualne zwolnienie nie zniszczy nam kariery? Czy korzyści oferowane przez pracodawcę zrekompensują nam to?
Nie ma przepisu nakazującego nam podpisanie umowy o zakazie konkurencji. Pamiętajmy, że każdy dokument podpisany pod przymusem jest nieważny. Niestety, w świetle prawa pracy (art. 101 z indeksem 1 par. 1 kp) pracodawca może uzależnić decyzję o zawarciu umowy o pracę właśnie od tego, czy jednocześnie podpiszemy umowę o zakazie konkurencji. Warto więc szczególnie rozważyć wady i zalety tego rozwiązania, zanim pójdziemy na rozmowę o pracę.
2. Konkurencja to nie wszystko
Pracodawca tworząc umowę o zakazie konkurencji winien ustalić, przestrzegania których wymogów domaga się od pracownika. W myśl kodeksu pracy, pracownik w takiej sytuacji nie może wykonywać działalności konkurencyjnej ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego, tożsamą działalność, jak u pracodawcy. Pracodawca może rozszerzyć zakazy na te określone w odrębnych przepisach (np. ksh)
Ustawodawca za działalność konkurencyjną uważa taką, w której odbiorcom na wspólnym obszarze geograficznym oferowane są produkty o tych samych lub zbliżonych walorach użytkowych. Umowa taka nie oznacza jednak zakazu wykonywania tego samego rodzaju aktywności zawodowej, jak u byłego pracodawcy, a jedynie wykorzystywanie jej w procesie wytwarzania takich dóbr i usług, które stanowią przedmiot działalności tego pracodawcy.
3. Odszkodowanie należy się pracownikowi
W umowie o zakazie konkurencji pracodawca zobowiązany jest ustalić termin trwania owego zakazu oraz wysokość odszkodowania dla pracownika z tego tytułu. Jeśli chodzi o długość trwania zakazu wykonywania czynności podobnych do wykonywanych kiedy wiązała nas umowa o pracę, to jest ona różna. Zazwyczaj trwa od trzech miesięcy do kilku lat. Jeśli natomiast pracodawca nie określił wysokości odszkodowania, zobowiązany jest do płacenia 25% pensji pracownika.
Gdy byliśmy więc zatrudnieni dwa lata i obowiązuje nas dwuletni zakaz konkurencji to odszkodowanie nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia (brutto), które uzyskiwaliśmy w ciągu całego okresu zatrudnienia. Jeżeli natomiast pracowaliśmy krócej niż okres obowiązywania zakazu konkurencji po zerwaniu umowy, to brane jest przeciętne wynagrodzenie i mnożone przez liczbę miesięcy trwania zakazu konkurencji (wyrok SN z dnia 8 stycznia 2008r.)
4. Odszkodowanie należy się pracodawcy
Przypomnijmy, że głównymi konsekwencjami naruszenia umowy o zakazie konkurencji może być wypowiedzenie umowy o pracę (z winy pracownika), dochodzenie roszczeń, a nawet odpowiedzialność karna. W jakich przypadkach naruszają ją pracownicy? Czy należy się za to pracodawcy rekompensata finansowa? Tak i jej wysokość jest uwzględniona w przepisach kodeksu pracy, ale dotyczy tylko jednego przypadku.
Kodeks pracy ustala, że wysokość odszkodowania za naruszenie (naruszamy nieumyślnie, a łamiemy umyślnie) nie może przekroczyć trzech pensji pracownika. Łamiąc zakaz musimy naprawić szkodę w pełnej wysokości. Były pracownik natomiast ponosi odpowiedzialność zawsze w pełnej wysokości. Może się zdarzyć, że naruszymy zakaz konkurencji i przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Wtedy ponosimy odpowiedzialność cywilną, jak i karną.
5. Kiedy wygasa zakaz konkurencji
Długość trwania okresu, w którym po ustaniu umowy o pracę były pracownik nie może wykonywać podobnych czynności w konkurencyjnych firmach, ustala pracodawca. Są jednak przypadki, w których umowa dotycząca zakazu konkurencji wygasa. Jednym z nich są opóźnienia pracodawcy w wypłacaniu należnego odszkodowania. W świetle kodeksu pracy może być to powodem do uznania nieważności zawartej umowy.
Kolejnym przypadkiem, w którym umowa o zakazie konkurencji wygasa jest ustanie przyczyny zakazu. Kiedy to następuje? Gdy pracodawca np. zakończy swoją działalność. W takim przypadku zakaz, który nas prawnie obowiązuje, nie może dotyczyć działalności dla konkurencyjnej firmy, skoro nie ma się do czego odnieść. Jeśli więc w trakcie trwania naszego zobowiązania pracodawca zakończy działalność, bądź całkowicie zmieni branżę, zakaz traci moc prawną.
O podsumowanie dotyczące umowy o zakazie konkurencji poprosiliśmy Beatę Marek.
Beata Marek
prawniczka i blogerka cyberlaw.pl
Pamiętajmy, że zarówno umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy (art. 101 z indeksem 1 par. 1 kp) jak i po ustaniu stosunku pracy (art. 101 z indeksem 2 par. 1 kp) musi zostać zawarta w formie pisemnej by była prawnie wiążąca. Na tym jednak nie koniec. Jeżeli umowa o zakazie konkurencji zostanie sporządzona w j. obcym to w interesie pracodawcy (obowiązanego do przestrzegania polskiego prawa pracy) jest potwierdzenie jej warunków w j. polskim i oczywiście na piśmie (stosujemy odpowiednio art.. 29 par.2 kp).
Pracodawca nie może w umowie o zakazie konkurencji zakazać podejmowania jakiegokolwiek zatrudnienia, w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej. Takie postanowienie będzie nieważne, gdyż stanowi obejście przepisów prawa. Warto także pamiętać, że wypłacane odszkodowanie po ustaniu stosunku pracy nie stanowi wynagrodzenia w rozumieniu przepisów prawa pracy i jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Tak jak w przypadku wszystkich umów, o których pracodawca prosi o podpisanie, najważniejszą rzeczą jest negocjacja. Zanim podpiszesz takie zobowiązanie zastanów się czy stanowisko, które będziesz wykonywać daje dostęp do poufnych danych firmy, których po ustaniu umowy o pracę nie mógłbyś ujawniać. Domagaj się też od pracodawcy dodatkowych świadczeń, skoro uważa, że jesteśmy na tyle cenni i „chroni nas” zakazem.
