Wszystko, co powinieneś wiedzieć o urlopie

Urlop wypoczynkowy to niezbywalne prawo każdego pracownika – nie może się go zrzec, a pracodawca nie ma możliwości mu go odebrać. Dowiedz się, jakie prawa dotyczące urlopu mają pracownicy, a jakie ich przełożeni.

Prawo do urlopu wypoczynkowego

Podejmując pracę po raz pierwszy, pracownik z każdym przepracowanym miesiącem nabywa prawo do 1/12 całości wymiaru urlopu. Natomiast kolejne urlopy wypoczynkowe otrzymuje z każdym przepracowanym rokiem. Pracownik, któremu przysługuje już 20 albo 26 dni urlopu wypoczynkowego, otrzymuje limit odgórnie na początku każdego roku kalendarzowego.

Wymiar urlopu wypoczynkowego

Czas urlopu każdego pracownika zależny jest od liczby przepracowanych lat:

w przypadku zatrudnienia krócej niż 10 lat – 20 dni,
w przypadku zatrudnienia dłużej niż 10 lat – 26 dni.

Co ważne, okres zatrudnienia obejmuje nie tylko przepracowane lata, ale także czas, spędzony na nauce. Typy szkół oraz uczelni, które zwiększają wymiar urlopu, określa art. 155 kodeksu pracy:

zasadnicza lub równorzędna szkoła zawodowa – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
średnia szkoła zawodowa – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
średnia szkoła zawodowa dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
średnia szkoła ogólnokształcąca – 4 lata,
szkoła policealna – 6 lat,
szkoła wyższa – 8 lat.

Okresy nauki w różnych szkołach i uczelniach nie sumują się.

Udzielanie urlopu wypoczynkowego

Pracownik otrzymuje urlop tylko na dni, w których miał pracować, w obowiązującym go wymiarze godzin – najczęściej jest to 8 godzin. Urlopy nie są udzielane w dniach ustawowo wolnych od pracy, chyba że według rozkładu pracy pracownik miał tego dnia pracować. Pracownikowi można udzielić urlopu na mniej, niż miał przepracować w danym dniu tylko w sytuacji, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

Urlop wypoczynkowy a praca w niepełnym wymiarze godzin

Osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze godzin również mają prawo do urlopu wypoczynkowego, w tym przypadku jednak jest on naliczany godzinowo. Tym sposobem, pracujący na ½ etatu, otrzyma 10 dni urlopu po 8 godzin w każdym dniu (a nie 20 dni urlopu po 4 godziny). Udzielenie urlopu na część dnia jest dopuszczalna w ten sam sposób, co w przypadku pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze godzin.

Niewykorzystanie urlopu wypoczynkowego przez pracownika

Niewykorzystany urlop wypoczynkowy w danym roku kalendarzowym przechodzi na kolejny rok i można go wykorzystać najpóźniej do 30 września kolejnego roku. Obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie w pierwszej kolejności zaległego urlopu, natomiast pracownika – uzgodnienie z nim terminu i wykorzystanie go. Pracodawca musi udzielić zaległego urlopu nawet bez zgody pracownika – taki obowiązek nakłada na niego kodeks pracy. W takiej sytuacji pracownik zobowiązany jest dostosować się do decyzji pracodawcy.

Odwołanie pracownika z urlopu

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, jednak musi to być uzasadnione pojawieniem się okoliczności, które nie mogły być przewidziane w chwili rozpoczynania przez pracownika urlopu, zaś obecność tego właśnie pracownika jest w zakładzie pracy niezbędna. W takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest do pokrycia kosztów poniesionych przez pracownika w związku z odwołaniem go z urlopu. Koszty muszą zostać przez pracownika odpowiednio udokumentowane i uzasadnione.

Andrzej Lazarowicz