O tym jak pomagać z głową, a nie tylko z sercem
Aby prawidłowo określić skutki podatkowe działań pomocowych niezbędne jest zidentyfikowanie i odpowiednie zaklasyfikowanie takich aktywności. Odmienne skutki podatkowe mogą bowiem zaistnieć przykładowo w sytuacji wyposażenia lokali fundacji przeznaczonych do zakwaterowania obywateli Ukrainy, bez jednoczesnego zastrzeżenia przejścia własności tego wyposażenia, ich przekazania fundacji w ramach darowizny lub też w zamian za działania sponsoringowe. W poniższym artykule pokrótce nakreślę jak efektywnie pomagać, aby móc pomoc zmaksymalizować i jednocześnie zabezpieczyć się przed kwestionowaniem podejmowanych działań w kontekście podatkowym przez organy skarbowe.
Jakie darowizny mogą być kosztem podatkowym?
Zgodnie z art. 888 kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Niestety, co do zasady, przekazane darowizny nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Z pewnymi wyjątkami. Na mocy specustawy kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizny, przekazanych na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy na rzecz OPP, jednostek samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych oraz podmiotów wykonującym w Polsce lub na Ukrainie działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego. Wyjątek także (na mocy dotychczasowych przepisów) stanowią artykuły spożywcze przekazane na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje, których koszt wytworzenia lub cena nabycia mogą zostać uznane za koszty podatkowe. Z powyższego jednoznacznie wynika, że nie ma więc możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków związanych z pomocą przekazaną bezpośrednio obywatelowi Ukrainy.
Niezależnie przekazane darowizny, mogą być odliczone od podstawy opodatkowania w zeznaniu rocznym (w przypadku podatników PIT w maksymalnej wysokości 6% dochodu, w przypadku podatników CIT w max. wysokości 10% dochodu). P0nownie jednak warunkiem takiego odliczenia jest przekazanie darowizn na cele wskazane w ustawie o działalności pożytku publicznego, w tym m.in.: pomocy społecznej, działalności charytatywnej; działalności na rzecz integracji cudzoziemców; ratownictwa i ochrony ludności; pomocy ofiarom konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; organizacjom pożytku publicznego lub równoważnym organizacjom, określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub EOG, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele.
Każdorazowo należy więc sprawdzić jaki status posiada organizacja, której planujemy przekazać środki oraz na jaki cel nasza darowizna ma zostać przeznaczona. Powyższe może rodzić szereg problemów interpretacyjnych i niestety sporów z organami podatkowymi.
Darowizny pieniężne powinny być dodatkowo udokumentowane potwierdzeniem przekazania takiej darowizny na rachunek obdarowanego. W tym zakresie powstaje pytanie, czy przekazanie darowizn przez pracowników za pośrednictwem rachunku pracodawcy również będzie mogło korzystać z dobrodziejstwa odliczenia, przy jednoczesnym posiadaniu potwierdzenia jej przekazania przez zakład pracy. Wydaje się, iż możliwa jest taka argumentacja, przy czym niekoniecznie organy podatkowe się z nią zgodzą. Niewykluczone, że kwestia ta zostanie wyjaśniona przez resort finansów w najbliższym czasie.
Należy również pamiętać o tym, że w sytuacji, w której przekazujemy towary nabyte w ramach działalności prowadzonego przedsiębiorstwa, w związku z nabyciem których został odliczony VAT, to taka darowizna będzie wiązała się z kolejnymi obciążeniami podatkowymi, tym razem z obowiązkiem naliczenia VAT (zasadniczo wg stawki podstawowej 23%) i jego odprowadzeniem do US przez darczyńcę (ponownie wyjątek dotyczy przekazania artykułów spożywczych na rzecz podmiotów kwalifikowanych). Na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów – stawka VAT w wysokości 0% może być stosowana wyłącznie w sytuacji przekazania towarów na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych, jednostek samorządu terytorialnego. Przy czym niezbędne jest zawarcie pisemnej umowy pomiędzy ww. podmiotami, ze wskazaniem, że dostarczone towary będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.
Sponsoring i CSR jako remedium?
Od umowy darowizny należy odróżnić umowę sponsoringową (przy czym jest to umowa nienazwana), której istotą jest wymiana świadczeń. W ramach takiej umowy sponsor przekazuje na rzecz wybranej instytucji środki pieniężne lub rzeczowe w celu wykonania przez nią czynności wskazanych w umowie sponsoringu, a zmierzających do zwiększenia renomy sponsora, a w konsekwencji i jego zysków. Zasadniczo z puntu widzenia podatkowego wykonanie takiej umowy powinno być traktowane jako odpłatne świadczenie usług lub odpłatna dostawa towarów.
Zdarzyć się również może, iż w zakresie swoich kompetencji przedsiębiorca wykona nieodpłatnie usługi na cele pomocowe lub nabędzie takie usługi na rzecz organizacji pomocowych lub bezpośrednio obywateli Ukrainy. W takim przypadku możliwe jest na mocy specustawy zaliczenie do kosztów podatkowych wydatków poniesionych na nieodpłatne świadczenia, których celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy dokonane na rzecz OPP, jednostek samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych oraz podmiotów wykonującym w Polsce lub na Ukrainie działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego.
W związku z tym, iż ustawy o podatku dochodowym nie przewidują specyficznych regulacji dotyczących zaliczania wartości nieodpłatnych usług do kosztów podatkowych (oprócz wskazanych powyżej), rozważyć będzie trzeba możliwość „ukosztowienia” takich wydatków na podstawie zasad ogólnych. Przedsiębiorcy mogą próbować uzasadniać swoje działania społeczną odpowiedzialnością biznesu (CSR). Muszą liczyć się jednak z tym, iż organy podatkowe mogą zająć odmienne stanowisko i próbować kwestionować zaliczenie wydatków na ten cel do kosztów podatkowych, jak również odliczenie VAT od takich wydatków (oraz brak jego naliczenia przy nieodpłatnym świadczeniu). Przy czym, mając na uwadze wyraźnie pozytywny odbiór społeczny firm przez pryzmat działań pomocowych na rzecz Ukrainy, które bezsprzecznie mają wpływ na wizerunek firmy, a w konsekwencji również na uzyskiwane przychody, sądy powinny opowiadać się w obronie podatników. Możliwość zaliczenia do kosztów oraz odliczenia VAT powinna być oczywiście rozpatrywana od casum, nie ma bowiem jednego, uniwersalnego remedium w ww. zakresie.
40 zł per capita bez podatku dochodowego
Niezależnie specustawa zwalnia od podatku dochodowego świadczenie pieniężne otrzymywane z gminy przez każdy podmiot, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy.
Co dalej?
Jednoznacznie widać, że kwestie podatkowe dotyczące działań pomocowych są złożone, a przewidziane w przepisach mechanizmy niewystarczające i często oderwane od realiów życiowych. Aby przedsiębiorcy mogli efektywnie pomagać niezbędne jest wprowadzenie odpowiednich rozwiązań systemowych, które zapewnią bezpieczeństwo podatkowe oraz jednocześnie będą motywowały przedsiębiorców do podejmowania takich działań.
Małgorzata Wąsowska
Dyrektor działu podatkowego w act BSWW legal & tax
