Bycie VAT-owcem – wady i zalety

Czym jest VAT i kto jest VAT-owcem

Podatek od towarów i usług, nazywany VAT, dotyczy zarówno sprzedawców, jak i nabywców. Jego wartość jest doliczana do wartości netto transakcji kupna-sprzedaży.

Osoba, która jest VAT-owcem rozlicza VAT, czyli dolicza go do usług VAT i odlicza go od poniesionych wydatków w związku ze sprzedażą opodatkowaną w działalności. W ostatecznym rozrachunku podatek ten jest „przerzucony” na konsumenta, czyli powinien być neutralny ekonomicznie dla przedsiębiorcy nie będącego ostatecznym konsumentem towarów lub usług.

– Podatek od towarów i usług jest „dodawany” po kolei na każdym etapie produkcji przez podmioty wnoszące wartość dodaną. Podatnik, który rozlicza VAT, płaci go w zależności od wartości netto sprzedaży. Równocześnie ma prawo odzyskać podatek. Może to zrobić, jeżeli wydatek, z którym podatek jest powiązany, ma związek z działalnością opodatkowaną tego podatnika – komentuje Marcin Szczerbiński, ekspert z firmy Tax Care.

Zasada neutralności VAT

To podstawowa zasada konstrukcyjna VAT. Wyrażona została w art. 1 ust. 2 Dyrektywy Rady (UE) z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zgodnie, z którym „zasada wspólnego systemu VAT polega na zastosowaniu do towarów i usług ogólnego podatku konsumpcyjnego dokładnie proporcjonalnego do ceny towarów i usług, niezależnie od liczby transakcji, które mają miejsce w procesie produkcji i dystrybucji poprzedzającym etap obciążenia tym podatkiem”.

– Neutralność podatku przewidziana jest dla podatników, którzy nabywają towary i usługi wykorzystywane do celów działalności opodatkowanej. Ma ona zagwarantować, że podatek ten będzie obciążał wyłącznie konsumpcję, nie zaś działalność gospodarczą. Oznacza to możliwości obniżenia podatku należnego od sprzedaży towarów i usług o podatek naliczony przy zakupach oraz możliwość uzyskania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Prawo do odliczenia od podatku należnego podatku naliczonego w poprzednich fazach obrotu stanowi jeden z podstawowych elementów konstrukcyjnych VAT – tłumaczy Marcin Szczerbiński.

Zwolnienie z VAT-u

Podatnik może być zwolniony z VAT, jeżeli jest tzw. „drobnym” przedsiębiorcą, czyli wartość jego sprzedaży nie przekracza 200 000 zł rocznie. Kwota ta nie obejmuje kwoty podatku. Należy zaznaczyć, że zwolnienie to jest dobrowolne. Podatnik może, ale nie musi z niego korzystać.

Także podatnicy, którzy rozpoczynają działalność gospodarczą, mogą korzystać z powyższego zwolnienia z VAT. W tym przypadku limit zwolnienia należy liczyć w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym.

Jednak ekspert Tax Care zwraca uwagę, że nie wszystkim podatnikom takie zwolnienie przysługuje. Nie mogą z niego korzystać podatnicy, którzy sprzedają wyroby i wykonują usługi wymienione w art. 113 ust. 13 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174), – dalej ustawy o VAT . Jest to m.in. dostawa nowych środków transportu, czy świadczenie usług prawniczych lub jubilerskich.

– Dodatkowo do wartości sprzedaży w wysokości 200 000 zł nie wlicza się czynności, o których mowa w art. 113 ust. 2 ustawy o VAT – czyli między innymi większości odpłatnych dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT czy odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji – dodaje Marcin Szczerbiński.

Wady i zalety bycia VAT-owcem

Bycie VAT-owcem z pewnością jest korzystne dla podatników dokonujących sprzedaży towarów lub usług na rzecz czynnych podatników VAT, dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych stawką niższą niż podstawowa oraz planujących znaczne inwestycje, które uprawniać będą do odliczania VAT naliczonego.

Do podstawowych wad bycia czynnym podatnikiem VAT należy zaliczyć:

• obowiązek naliczania podatku przy sprzedaży (zwłaszcza gdy nabywca nie ma prawa do odliczenia VAT naliczonego),
• prowadzenie szczegółowych ewidencji,
• rozliczanie podatku VAT w miesięcznych bądź kwartalnych deklaracjach,
• wysyłanie JPK_VAT.

Przy rozmowach o VAT, często pojawia się stwierdzenie, że VAT-owcy są mniej konkurencyjni ze względu na wyższe ceny. Czy to prawda?

Marcin Szczerbiński tłumaczy, że jeżeli nabywcą będzie:

• osoba, która nie prowadzi działalności gospodarczej,
• podatnik prowadzący działalność gospodarczą, ale jest zwolniony z VAT ze względu na wartość sprzedaży lub,
• podatnik wykonujący wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo z VAT,

to rzeczywiście z punktu widzenia kupującego „VAT-owiec” ma wyższe ceny – powiększone o VAT należny.

Jeżeli jednak nabywcą będzie czynny podatnik VAT to można odpowiedzieć, że „VAT-owiec” ma bardziej konkurencyjne ceny niż podatnik będący zwolniony z VAT-u, ponieważ jak dodaje Szczerbiński, nabywca będzie skupiał się na kwocie netto z faktury, a VAT naliczony będzie dodatkowo mógł odliczyć w składanej przez siebie deklaracji VAT.

Jak zostać VAT-owcem?

Podatnik, który chce (lub musi) zostać czynnym podatnikiem VAT, powinien dokonać zgłoszenia rejestracyjnego na formularzu VAT-R, w odpowiednim urzędzie skarbowym. Formularz można złożyć:

• podczas wizyty w urzędzie,
• listownie,
• elektronicznie.

Rejestracja dla celów VAT jest bezpłatna. Jeśli jednak podatnik w zgłoszeniu zaznaczy, że potrzebuje potwierdzenia rejestracji, to zapłaci 170 zł.

Jeżeli podatnik:

• prowadzi firmę jako osoba prawna (np. spółka z o.o.) lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (np. stowarzyszenie) – zgłoszenia powinien dokonać w urzędzie skarbowym, właściwym dla siedziby podmiotu.
• prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą – zgłoszenia powinien dokonać w urzędzie skarbowym, właściwym dla miejsca zamieszkania.
• nie ma w Polsce siedziby, ale ma stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej – zgłoszenia powinien dokonać w urzędzie skarbowym, właściwym dla miejsca prowadzenia działalności.
• nie ma siedziby, ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce – zgłoszenia powinien dokonać w Drugim Urzędzie Skarbowym Warszawa-Śródmieście.

Należy w tym miejscu podkreślić, że jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na bycie czynnym podatnikiem VAT, to może tę decyzję zmienić. Musi jednak spełniać poniższe warunki:

• był czynnym podatnikiem VAT przez cały poprzedni rok kalendarzowy,
• wartość sprzedaży w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczyła 200 000 zł,
• nie wykonuje czynności określonych w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT wykluczających prawo do korzystania ze zwolnienia obrotowego,
• złoży w odpowiednim terminie zgłoszenie aktualizujące do formularza VAT-R, we właściwym dla siebie urzędzie skarbowym.

– Jeżeli podatnik nie dokonał zgłoszenia w urzędzie skarbowym jako podatnik VAT czynny to oznacza, że wybrał zwolnienie z VAT. Co jeżeli podatnik jest czynnym podatnikiem VAT i chce wrócić do zwolnienia? Wtedy powinien złożyć do swojego urzędu skarbowego zgłoszenie aktualizacyjne na druku VAT-R w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpił wybór zwolnienia z VAT. Oczywiście musi pamiętać o warunkach jakie musi spełnić, aby do zwolnienia móc powrócić – dodaje Marcin Szczerbiński.

VAT-UE

Jeżeli przedsiębiorca prowadzi handel z państwami z Unii Europejskiej, jest zobowiązany do płacenia VAT-u unijnego. VAT-UE to inaczej europejski numeru NIP. Rejestracja do VAT-UE nie powoduje obowiązku opłacania „innego” podatku, niż VAT polski.

Podatnik, który chce:

1. dokonywać transakcji z kontrahentami zagranicznymi w Unii Europejskiej;
2. dokonywać transakcji wewnątrzwspólnotowych (i korzysta ze zwolnień VAT z uwagi na nieprzekroczenie obrotu 200 000 zł) oraz gdy:

• wartość transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przekroczyła w danym roku podatkowym równowartość 50 000 zł,

• chce świadczyć wewnątrzwspólnotowo usługi, dla których miejscem rozliczenia podatku z transakcji jest kraj nabywcy,

zobowiązany jest do rejestracji jako podatnik VAT UE.

Po zarejestrowaniu, właściwy urząd skarbowy nadaje podatnikowi europejski NIP – oznacza to, że we wspomnianych wyżej transakcjach powinien posługiwać się NIP-em z przedrostkiem „PL”. „VAT-owcem unijnym” zostaje się poprzez dokonanie zgłoszenia o rejestrację jako podatnik VAT-UE, we właściwym dla siebie urzędzie skarbowym. Zgłoszenie dokonuje się składając lub aktualizując formularz VAT-R.

Najczęstsze błędy przy rozliczaniu

Według Marcina Szczerbińskiego, trudno jest jednoznacznie wskazać, jakie błędy są najczęściej popełniane przy rozliczaniu VAT. Warto zwrócić uwagę na:

• określenie prawidłowej stawki VAT dla sprzedawanych towarów lub usług,
• odliczanie VAT ze „starych faktur”,
• brak możliwości odliczania VAT od niektórych usług,
• oraz terminowe składanie i wysyłanie wszystkich deklaracji.

JPK_VAT (a wkrótce JPK_VDEC) i split payment jako dodatkowe obowiązki VAT-owca

Ustawodawca nałożył na podatników VAT obowiązek przekazywania organom kontroli skarbowej szczegółowych danych podatkowych. Informacje te muszą być generowane i przesyłane w wersji elektronicznej w formie Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK).

W przypadku JPK_VAT, plik należy wysyłać co miesiąc, bez wezwania ze strony organów podatkowych. Należy to robić nie później niż do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu raportowanym.

Pozostałe pliki JPK należy przekazać dopiero po wezwaniu ze strony organu podatkowego.

– Należy dodać, że ewidencje VAT muszą być prowadzone elektronicznie, stąd JPK_VAT wysyłane jest wyłącznie w formie elektronicznej. Pozostałe rejestry i dokumenty JPK wysyłane (przekazywane) mogą być elektronicznie albo też na elektronicznym nośniku danych. Dotyczy to wyłącznie tych podatników, którzy prowadzą księgi za pomocą programów komputerowych. Jeżeli księgi prowadzone są bez ich użycia (np. na drukowanych drukach akcydensowych), organ skarbowy nie może żądać ich przekazania w postaci plików JPK – dodaje Marcin Szczerbiński.

Zgodnie z planami Ministerstwa Finansów, w 2019 roku plik JPK_VDEK ma zastąpić zarówno JPK_VAT jak i deklaracje podatkowe VAT-7 lub VAT-7K. Będzie obejmował także informacje o transakcjach wewnątrzwspólnotowych oraz o krajowych transakcjach objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia.

Split payment

Od 1 lipca 2018 r. podatnicy VAT mogą płacić za zakupione towary i usługi za pomocą mechanizmu podzielonej płatności split payment. Umożliwia on zapłatę części należności odpowiadającej kwocie VAT na specjalne konto dostawcy.

Istotą split paymentu jest podział płatności za towar lub usługę w taki sposób, że:

• część odpowiadająca wartości sprzedaży netto – jest płacona przez nabywcę na rozliczeniowy rachunek dostawcy,
• pozostała część, odpowiadająca kwocie VAT – jest płacona na specjalne konto dostawcy (tzw. rachunek VAT), którego środkami może on dysponować w bardzo ograniczony sposób.

Dzięki temu, nieuczciwy dostawca nie będzie mógł szybko „zniknąć”, zatrzymując dla własnych korzyści należny fiskusowi VAT.

– Do stosowania split paymentu konieczne jest posiadanie przez dostawców towarów i usług rachunku VAT. Jest on automatycznie oraz bezpłatnie otwierany i prowadzony przez banki/SKOK dla każdego nowego posiadacza rachunku rozliczeniowego (bez potrzeby zawarcia odrębnej umowy). Warto też dodać, że aby podatnik mógł dokonać płatności należności w systemie split payment, musi dysponować fakturą – dodaje Marcin Szczerbiński.

Czy jest szansa na obniżenie stawek VAT?

W myśl art. 146aa ustawy o VAT, w 2019 roku w Polsce nadal obowiązują podwyższone stawki podatku VAT wynoszące 23%, 8%, 7% i 4%.

Z powyższego artykułu ustawy o VAT wynika, że obniżenie o 1 punkt procentowy stawek VAT będzie możliwe, gdy pozwoli na to stan finansów publicznych. Powrót do niższych stawek VAT będzie mógł nastąpić, gdy wartość relacji państwowego długu publicznego netto do produktu krajowego brutto będzie nie większa niż 43% oraz wartość sumy corocznych różnic pomiędzy wartością relacji wyniku nominalnego do produktu krajowego brutto oraz poziomem średniookresowego celu budżetowego będzie nie mniejsza od -6%.

Artykuł został opracowany we współpracy z Marcinem Szczerbińskim, ekspertem z firmy Tax Care.