Ponad 2,5 tysiąca wniosków o dofinansowanie prac badawczo-rozwojowych złożonych przez 1120 przedsiębiorstw, 811 przyznanych grantów dla 544 firm – to bilans udziału dużych firm w programach Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) z lat 2015 – maj 2021.
Za duże firmy uważa się takie, które zatrudniają co najmniej 250 osób. Według danych GUS jest ich w Polsce ponad 3600 (z wyłączeniem sektora finansowego). Zainteresowanie takich przedsiębiorstw ofertą Centrum z roku na rok systematycznie rośnie. W 2020 roku w porównaniu z rokiem 2015 liczba wniosków składanych przez duże przedsiębiorstwa wzrosła o 87 proc. A znaczna część przedsiębiorstw, które wykazują, że ponoszą nakłady na B+R (951 przedsiębiorstw wg danych GUS z 2019 r.) skutecznie stara się o fundusze na badania z NCBR.
Firmy chętnie realizują przede wszystkim prace rozwojowe, głównie z nauk ścisłych i przyrodniczych (w tym nauk chemicznych), inżynieryjnych i technicznych. Najczęściej składają wnioski w programach NCBR finansowanych z Funduszy Europejskich w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, takich jak Szybka Ścieżka (blisko 1500 wniosków). Biorą także udział w innych programach finansowanych z funduszy unijnych i krajowych: „Projektach aplikacyjnych”, „Regionalnych Agendach Naukowo-Badawczych, programach DEMONSTRATOR, BIOSTRATEG, PBSE, INNOMOTO, INNOSTAL, INNOCHEM, Ścieżka dla Mazowsza. Od 2015 roku duże firmy pozyskały granty na łączną kwotę blisko 7 mld zł.
– Duże przedsiębiorstwa chętnie realizują projekty kosztochłonne, strategiczne, które rozwiązują ważne problemy. Efektem udziału w programach NCBR jest wprowadzanie nowych rozwiązań produkcyjnych i technologii i przez to zwiększanie konkurencyjności firm na rynku krajowym i międzynarodowym. Sukces w projektach badawczo-rozwojowych może się więc przełożyć na sukces firmy – mówi dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. – Dlatego nasze programy przygotowujemy tak, aby dawały firmom możliwość wypracowywania rozwiązań odpowiadających na ważne globalne wyzwania, takie jak gospodarka niskoemisyjna, transformacja cyfrowa, wykorzystanie technologii sztucznej inteligencji – dodaje dyrektor Centrum.
Przemysłowi liderzy badań i rozwoju
Najczęściej beneficjentami programów NCBR są firmy z branż: metalurgicznej, chemicznej, energetycznej, hutniczej, motoryzacyjnej oraz ICT. Pierwsze trzy miejsca pod względem liczby realizowanych w latach 2015 – maj 2021 projektów zajmują: ArcelorMittal Poland S.A. (18 projektów); Celsa „Huta Ostrowiec” Sp. z o.o. (9 projektów) oraz Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A.; Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. (po 8 projektów).
– Stal jest kluczowa dla zrównoważonego rozwoju. Turbiny wiatrowe, panele fotowoltaiczne, koleje dużych prędkości – to rozwiązania, bez których zmniejszanie śladu węglowego nie będzie możliwe. Doceniamy możliwości realizowania projektów badawczo-rozwojowych, jakie niesie za sobą współpraca z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Dzięki nim, stawiając na nowoczesne metody i technologie, opracowujemy nowe gatunki stali, a także ograniczamy wpływ naszej działalności na środowisko naturalne – mówi Sanjay Samaddar, prezes zarządu i dyrektor generalny ArcelorMittal Poland.
Z kolei dr inż. Krzysztof Grzybowski, menedżer innowacji Grupy Celsa stwierdza, że jednym z filarów strategii Grupy Celsa jest innowacyjność: – Prowadzenie prac badawczo rozwojowych w naszej firmie umożliwia wytworzenie nowoczesnych produktów dzięki innowacyjnym, często autorskim technologiom. Istotną korzyścią dla przedsiębiorstwa jest optymalizacja produkcji i procesów wewnętrznych, dzięki którym możemy być konkurencyjni na rynku, atrakcyjni dla naszych klientów oraz przyjaźni dla środowiska – mówi dr inż. Grzybowski i dodaje: – Realizowanie projektów B+R to nie jest dla konkurencyjnego przedsiębiorstwa wybór, ale konieczność. Badania umożliwiają nam realizację naszych zamierzeń oraz nadążanie za zmianami technologicznymi i gospodarczymi. Wsparcie NCBR w zakresie prowadzenia badań pozwala firmie na ograniczenie ryzyka biznesowego, które jest stałym elementem prac B+R. Dzięki temu wsparciu jesteśmy skłonni ryzykować więcej, aby uzyskać lepsze rezultaty naszej działalności.
Prace badawczo-rozwojowe są też ważnym obszarem działalności Grupy Azoty.
– W Grupie Azoty nieustannie stawiamy na innowacje i rozumiemy ich ogromne znaczenie dla naszej branży. Przywiązujemy bardzo dużo uwagi zarówno do rozwoju własnego zaplecza R&D&I, jak również do ścisłej współpracy z zewnętrznymi instytutami i jednostkami badawczymi. Współpraca z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju stwarza nam dodatkowe możliwości na wdrażanie rozwiązań, które na późniejszym etapie podnoszą naszą konkurencyjność – mówi dr Grzegorz Kądzielawski, wiceprezes zarządu Grupy Azoty S.A.
W pierwszej piątce beneficjentów NCBR znalazły się też firmy: General Electric Company Polska Sp. z o. o. – 7 projektów; Solaris Bus & Coach S.A., Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz S.A., TAURON Dystrybucja S.A., Techland Sp. z o.o., TAURON Wytwarzanie S.A., PGE Dystrybucja Spółka Akcyjna – po 6 projektów.
Strategie finansowania B+R
12,6 mld zł z 19 mld zł, czyli 66 proc. nakładów wewnętrznych na B+R w sektorze przedsiębiorstw ponoszą duże podmioty (wg danych GUS za 2019 r.). Znaczna ich część pozyskuje granty z NCBR. Skuteczniej o nie starają się firmy, które współpracują z uczelniami lub instytutami naukowymi i badawczymi, działają na rynkach międzynarodowych (eksport towarów) oraz posiadają działy B+R w swoich strukturach. Strategie aplikowania oraz finansowania B+R są różne, bo też grupa dużych przedsiębiorstwa nie jest jednorodna.
Duże przedsiębiorstwa najczęściej wnioskują do NCBR samodzielnie. Jeżeli jednak nawiązują partnerstwa, to zazwyczaj w roli lidera projektu niż konsorcjanta. Granty z NCBR (z środków krajowych i unijnych) stanowią dla dużych przedsiębiorstw dodatkowe źródło finansowania ich działalności B+R (wg danych GUS środki publiczne stanowiły w 2019 roku 9 proc. nakładów). Zdecydowana większość nakładów pochodzi ze środków własnych (83 proc.). Innowacyjne firmy posiadają więc zasoby finansowe i profesjonalną kadrę, by samodzielnie realizować projekty badawczo-rozwojowe. 34 proc. aktywnych badawczo dużych przedsiębiorstw ma własną aparaturę badawczą. Zatrudniają one 70 tys. kadry B+R.
Coraz częściej firmy realizują takie projekty, które mają krótszy czas realizacji. Między 2015 a majem 2021 roku realizacja projektu skróciła się o ponad 30%. Obowiązek wdrożenia projektu współfinansowanego przez NCBR sprawia, że firmy nauczone doświadczeniem, decydują się na realizację projektów mniej złożonych, prostszych i możliwych do wdrożenia w krótszym czasie.
Oferta dla dużych firm w przyszłej unijnej perspektywie finansowej
Raport NCBR „Finansowanie działalności B+R w dużych firmach i potencjał absorpcji w kolejnej perspektywie finansowej” pokazuje, że firmy, które w ostatnich latach coraz chętniej realizowały projekty B+R, będą nadal zainteresowane działalnością w tym obszarze.
– Chcemy, aby w kolejnych latach programy Centrum działały stymulująco na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej przez firmy i nadal ją wspierały. Realizacja innowacyjnych projektów w przyszłej unijnej perspektywie finansowej jest dla przedsiębiorstw dużą szansą na rozwój – mówi dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor NCBR. – Prowadzenie innowacyjnych badań i wdrażanie ich wyników w produkcji otwiera przed przedsiębiorcami nowe możliwości poprawy efektywności działania i ekspansji rynkowej. To także droga do nawiązywania zagranicznych partnerstw i udziału w międzynarodowych konsorcjach badawczych w największym unijnym programie badań i innowacji Horyzont Europa – dodaje dyrektor Centrum.
NCBR w ostatnim czasie wprowadził wiele rozwiązań wychodzących naprzeciw potrzebom wnioskodawców, aby ułatwić im proces aplikowania, m.in. wydłużono okres naborów, zastosowano indywidualne podejście do rozliczeń, prowadząc zdalne kontrole i przenosząc panele eksperckie do sieci, stworzono nowy system contact center, konsultanci Punktu Informacyjnego na bieżąco analizują i odpowiadają na pytania wnioskodawców. Badane są też potrzeby beneficjentów Centrum, a wnioski z tych badań są brane pod uwagę przy tworzeniu programów.
Dane w komunikacie pochodzą z raportu Sekcji Analiz i Ewaluacji NCBR: „Finansowanie działalności B+R w dużych firmach i potencjał absorpcji w kolejnej perspektywie finansowej”. Więcej informacji pod linkiem Publikacje – Narodowe Centrum Badań i Rozwoju – Portal Gov.pl (www.gov.pl)
