Terminologia dotycząca dronów
Zacznijmy od tego, że poza dronami latającymi istnieją również modele pływające i jeżdżące. Mimo to są to urządzenia, które wzbudzają znacznie mniejsze zainteresowanie. Z tego względu w tym artykule skupiamy się na dronach latających. Istotna, związana z nimi terminologia, to przede wszystkim:
- Model latający – czyli urządzenie użytkowane w celach sportowo-rekreacyjnych;
- Bezzałogowy statek powietrzny – czyli urządzenie latające wykorzystywane w celach zarobkowych;
- Operator – osoba, która steruje modelem latającym lub bezzałogowym statkiem powietrznym.
31 grudnia 2020 roku na terenie całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce, wprowadzono nowe przepisy określające zmiany w prawie, które reguluje wykorzystywanie dronów. Dotychczas w Polsce stosowano w tym zakresie przepisy krajowe. Jednak od roku 2020 prawo europejskie jest znacznie bardziej ujednolicone. Nie zmienia to faktu, że przed zagranicznym wyjazdem warto upewnić się, czy w konkretnym państwie nie stosuje się innych, bardziej restrykcyjnych przepisów.
Jakie zmiany wprowadzono w 2020 roku?
ObowiÄ…zkowa rejestracja
Pierwszą modyfikacją jest obowiązek rejestracji operatorów bezzałogowych statków powietrznych BSP (inaczej dronów). Nie trzeba rejestrować samego urządzenia, ale obowiązkowe jest zarejestrowanie się jako operator. Każdy operator otrzymuje numer rejestracyjny, który trzeba umieścić na każdym posiadanym dronie. Procesu rejestracji dokonuje się na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Kolejne zmiany dotyczą niepełnoletnich użytkowników – jeśli osoba ukończyła 14 lat, ale nadal ma mniej niż 18 lat, może zarejestrować się za zgodą rodzica lub opiekuna prawnego. Jeśli ma mniej niż 14 lat nie może dokonać rejestracji, dlatego nie ma prawa do latania dronami typu Air, Mini, czy Mavica Pro. Może użytkować wyłącznie małe drony-zabawki.
Szkolenia online
Według nowych przepisów każda osoba latająca dronem musi zarejestrować się na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego oraz przejść szkolenie online zakończone testem. Sam test składa się z 40 pytań wielokrotnego wyboru. Dotyczy m.in. bezpieczeństwa lotniczego, regulacji lotniczych, ograniczeń korzystania z przestrzeni powietrznej, procedur operacyjnych, ogólnej wiedzy na temat systemów dronów, ubezpieczenia, ochrony danych i prywatności.
Kiedy zdanie testu jest obligatoryjne? Wtedy, gdy dron ma masę powyżej 250 g oraz w przypadku wszystkich dronów posiadających czujnik, który pozwala na zbieranie danych. Z tego względu również właściciele Mavica Mini ważącego 249 g muszą zdać test, ponieważ posiada on kamerę zbierającą dane. Bez zdania tego testu można latać wyłącznie najmniejszymi, latającymi zabawkami.
Latanie dronem w mieście
W teorii można poruszać się dronem w mieście, ale wymaga to spełnienia wielu warunków. Loty w takim obszarze umożliwia kategoria otwarta (OPEN), niewymagająca uzyskania zgody czy zezwolenia. Oprócz tego zakłada ona, że możliwe jest:
- Latanie dronem o masie do 25 kilogramów
- Latanie do wysokości 120 metrów tylko w zasięgu wzroku
- Bardzo niskie ryzyko dla osób trzecich
Trzeba zaznaczyć, że wymagane jest też przestrzeganie ograniczeń w przestrzeni powietrznej, takich jak strefy lotnicze. Zwłaszcza jeśli w pobliżu znajduje się lotnisko lub np. baza wojskowa. Wówczas trzeba zrezygnować z użytkowania drona. Ograniczenia stref znajdują się na stronie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej oraz w polskiej aplikacji DroneRadar. W tych miejscach dostępne są wszelkie informacje o strefach i ograniczeniach związanych z lataniem. Należy mieć też na uwadze, że istnieją dodatkowe kategorie takie jak: szczególna (SPECIFIC) i certyfikowana (CERTIFIED). W każdej z tych kategorii należy uzyskać zezwolenie na lot, za to w przypadku kategorii CERTIFIED wymagane jest dodatkowo posiadanie aktualnego certyfikatu operatora.
Kategorie te dają więcej możliwości, ale od ich posiadaczy zobowiązuje się też do dysponowania większą wiedzą oraz doświadczeniem w pilotażu. Aby zdobyć kategorię SPECIFIC i CERTIFIED trzeba zaliczyć dodatkowy egzamin z wiedzy teoretycznej przed państwowym egzaminatorem oraz szkolenie i egzamin z zakresu umiejętności praktycznych.
Brak ryzyka dla osób trzecich
Ten warunek wymaga przestrzegania również w kategorii OPEN. Wyróżniono w nim trzy podkategorie, które grupują użytkowników dronów w następujący sposób:
A1: loty nad ludźmi:
– C0: nad ludźmi do 250 g, brak konieczności rejestracji operatora i drona gdy maksymalna prędkość nie jest większa niż 19 m/s i jeżeli dron nie jest wyposażony w urządzenie rejestrujące.
– C1: nad ludźmi do 900 g, wymagana rejestracja operatora, brak konieczności rejestracji drona gdy maksymalna prędkość nie jest większa niż 19 m/s i jeżeli dron nie jest wyposażony w urządzenie rejestrujące, trening i test online.
A2: loty blisko ludzi (30 m odległości poziomej od osób jeśli dron nie posiada funkcji ograniczenia prędkości do 19 m/s, 5 m w przypadku, gdy dron ma tą funkcję). Podkategoria uwzględnia kategoryzację:
– C2: waga drona do 4 kg, trening i test online, wymóg rejestracji operatora i drona.
A3: loty z dala od ludzi (minimum 150 m od osób i budynków)
– C3: waga drona do 25 kg, trening i test online, poza tym wymóg rejestracji operatora i drona.
– C4: waga drona do 25 kg, trening i test online, bez lotów autonomicznych wymagana rejestracja operatora i drona.
Poruszając się dronem w pobliżu ludzi, można zostać poddanym kontroli ze strony policji, straży granicznej, pracowników ULC oraz innych służb.
Kategoria szczególna i certyfikowana
Do poruszania się dronem w kategorii szczególnej należy uzyskać zezwolenie wydane przez właściwy organ, a także dokonać analizy ryzyka przez operatora. Do poruszania się dronem w kategorii certyfikowanej trzeba posiadać certyfikaty drona i operatora, a w niektórych sytuacjach również uzyskania licencji (świadectwa kwalifikacji) przez pilota. Kategorię certyfikowaną stosuje się przy lotach o zwiększonym ryzyku.
Komercyjne nagrywanie dronem
Zniesiono podział na loty rekreacyjne, sportowe i komercyjne. Z czasem podział ten zaczął samoistnie zanikać poprzez zacierające się różnice pomiędzy dronami. Na rynku pojawiły się urządzenia mniejsze i tańsze, które oferują możliwość robienia zdjęć i filmowania tak samo, jak te większe i droższe. W efekcie latanie komercyjne opiera się na identycznych zasadach, co rekreacyjne.
Prawo lotnicze dla wszystkich
Niezależnie od charakteru lotu, wszystkich obowiązuje takie samo prawo lotnicze. Dotyczy to zarówno lotów komercyjnych, rekreacyjnych, sportowych, jak i innych. Zasady regulujące przebieg lotu mogą różnić się pod kątem tego, czy operator posiada świadectwo kwalifikacji UAVO czy też nie.
Wszystkie osoby obsługujące drony muszą przestrzegać praw i zasad dotyczących pozostałego personelu lotniczego – lotniarzy, pilotów, spadochroniarzy itd. Trzeba pamiętać również o tym, że przed wykonaniem jakiegokolwiek lotu dronem należy przeczytać podstawowe informacje dotyczące klasyfikacji przestrzeni lotniczej i przepisy obowiązujące w konkretnym prawie lotniczym (np. polskim).
Odpowiedzialność po stronie operatora
Odpowiedzialność operatora reguluje Załącznik nr 6 dla modeli latających oraz Załącznik nr 6a dla bezzałogowych statków powietrznych do Rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej z dnia 26 marca 2013 roku. Według rozporządzenia operator jest zobowiązany do:
1. Zachowania szczególnej ostrożności, unikania wszelkiego działania lub zaniechania, które mogłoby:
- spowodować zagrożenie bezpieczeństwa, w tym zagrożenie bezpieczeństwa ruchu lotniczego,
- utrudniać ruch lotniczy,
- zakłócić spokój lub porządek publiczny, narazić kogokolwiek na szkodę.
2. Sterowania BSP/modelem latającym w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innym statkiem powietrznym.
3. Zapewnienia, że BSP/model latający, którym wykonuje lot, daje pierwszeństwo drogi załogowym statkom powietrznym.
4. Ponoszenia odpowiedzialności za decyzję o wykonaniu lotu oraz jego poprawności. Wyznaczenie i udział obserwatora w wykonywaniu lotów nie zwalnia go z odpowiedzialności za bezpieczeństwo wykonywanych operacji lotniczych
5. Używania BSP/modelu latającego oraz urządzeń sterujących zgodnie z zaleceniami i ograniczeniami określonymi przez producenta, jeżeli zostały opublikowane
6. Dokonania kontroli stanu technicznego BSP/ modelu latajÄ…cego przed lotem.
7. Wykonania lotu jedynie BSP/modelem latającym, który jest sprawny technicznie.
Gdzie można latać dronem?
Każdy operator, który chce poszerzyć swoje kompetencje i zyskać możliwość latania nad obiektami oraz w miejscach zabronionych do lotów rekreacyjnych, powinien uzyskać świadectwo kwalifikacji UAVO. Jest to dokument wydawany przez Urząd Lotnictwa Cywilnego, który potwierdza oficjalnie kwalifikacje operatora i służy do wykonywania tzw. komercyjnych lotów, a więc innych niż sportowe czy rekreacyjne.
Z reguły można latać dronem poza zasięgiem wzroku operatora, jednak takie loty są możliwe tylko w celach innych niż sportowe i rekreacyjne. Aktualnie do lotów BVLOS wymaga się wydzielenia osobnej strefy lub wykorzystania ze strefy MATZ udostępnionej przez wojsko po uprzednim uzgodnieniu szczegółów. Poza tym zawsze trzeba się upewnić, czy w danej strefie faktycznie można latać.
Wnioski
Jak widać, latanie dronem wymaga od operatora odpowiedniego przygotowania. Dotyczy to zarówno kwestii mentalnych, merytorycznych, jak i związanych ze spełnieniem odpowiednich wymogów prawnych.
Poza tym trzeba pamiętać, że choć ogólne zasady są stosowane u wszystkich, to ze względu na różnorodne modele dronów, przykładowo poruszanie się w obszarze zabudowanym zależy już od rodzaju, przeznaczenia i rozmiaru sprzętu. W rezultacie lekkim dronem możemy latać zdecydowanie swobodniej niż ciężkim. Jest to logiczne, biorąc pod uwagę, że większe urządzenie generuje też większe, potencjalne zagrożenie.
Należy mieć więc na uwadze, że poruszanie się dronem w przestrzeni powietrznej jest ściśle kontrolowane. Ma to na celu zapewnienie bezpieczeństwa pozostałym statkom powietrznym oraz uczestnikom lotów. Dlatego zanim zaczniemy obsługiwać dron, musimy spełnić takie warunki jak zaliczenie testu online i zarejestrowanie się jako operator. Wszystkie te zasady mają zagwarantować maksymalną ochronę i zapobiec szkodom czy wypadkom.
Warto też wstępnie określić rodzaj drona – czy będzie służyć nam głównie do lotów rekreacyjnych, sportowych, czy do nagrywania. Dzięki temu łatwiej dopasujemy się do konkretnych regulacji prawnych.
–
Autorka: Anna-Maria Sobczak, prawnik ds. własności intelektualnej, kancelaria prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy
