Skąd biorą się błędy w regulaminach startupów? Polemika

Z największą uwagą przeczytałem felieton pt. Skąd biorą się błędy w regulaminach startupów? autorstwa Pani Beaty Marek. W mojej ocenie znalazło się w jego treści kilka nieścisłości, do których chciałbym się odnieść.

fot. Fotolia

Po pierwsze – należy wyjaśnić czy i kiedy konieczne jest posiadanie regulaminu. Powinien go posiadać Usługodawca który prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową świadczy usługi drogą elektroniczną. Natomiast, zgodnie z art. 2 pkt. 6) Ustawy o Świadczeniu Usług Drogą Elektroniczną (w skrócie: u.ś.u.d.e) określenie Usługodawca oznacza osobę fizyczną, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.

Co ważne – zgodnie z Art. 431Kodeksu Cywilnego Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331§ 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Regulaminu nie musi więc posiadać na przykład bloger, który dzieli się swoją wiedzą, spostrzeżeniami bądź opiniami i w żaden sposób nie prowadzi, nawet w sposób uboczny działalności zarobkowej. Niestety – wystarczy umieścić w swoim serwisie płatne reklamy, aby w myśl przepisów prawa stać się usługodawcą i przy okazji przedsiębiorcą, gdyż jest to już działalność zarobkowa. Nieistotne przy tym czy główna, czy też uboczna. Już więc po spełnieniu tego warunku posiadanie regulaminu staje się dla usługodawcy obowiązkowe.

Po drugie – regulamin musi być nie tylko merytorycznie poprawny, ale także wolny od klauzul niedozwolonych oraz zawierać klauzule obligatoryjne. O poprawności merytorycznej dużo pisać nie trzeba – regulamin musi odnosić się do konkretnego serwisu internetowego oraz przewidywać wszystkie typowe okoliczności z jakimi może się zetknąć Usługobiorca podczas korzystania z serwisu internetowego. Wymaga tego art. 8 ust. 3 pkt. 1), który stwierdza, że Regulamin określa w szczególności […]rodzaje i zakres usług świadczonych drogą elektroniczną.

Na marginesie – Ustawa o Świadczeniu Usług Drogą Elektroniczną w art. 2 pkt. 7) używa określenia Usługobiorca zamiast użytkownik i tego określenia będę używał.

Klauzule obligatoryjne – zwane też klauzulami obowiązkowymi są to informacje, które w myśl przepisów prawa Usługodawca zobowiązany jest zamieścić w regulaminie.

Mówi o tym rozdział 2 Ustawy o Świadczeniu Usług Drogą Elektroniczną, który wymienia informacje jakie musi podać Usługodawca – adresy elektroniczne, imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę lub firmę oraz siedzibę i adres. Jeżeli usługodawcą jest przedsiębiorca, podaje on również informacje dotyczące właściwego zezwolenia i organu zezwalającego, w razie gdy świadczenie usługi wymaga, na podstawie odrębnych przepisów, takiego zezwolenia.

Jeżeli usługodawcą jest osoba fizyczna, której prawo do wykonywania zawodu jest uzależnione od spełnienia określonych w odrębnych ustawach wymagań, podaje również:

1. w przypadku ustanowienia pełnomocnika, jego imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo jego nazwę lub firmę oraz siedzibę i adres,
2. samorząd zawodowy, do którego należy,
3. tytuł zawodowy, którego używa, oraz państwo, w którym został on przyznany,
4. numer w rejestrze publicznym, do którego jest wpisany wraz ze wskazaniem nazwy rejestru i organu prowadzącego rejestr,
5. informację o istnieniu właściwych dla danego zawodu zasad etyki zawodowej oraz o sposobie dostępu do tych zasad.

Ponadto zgodnie z art. 6 Usługodawca jest obowiązany zapewnić usługobiorcy dostęp do aktualnej informacji o:

1. szczególnych zagrożeniach związanych z korzystaniem z usługi świadczonej drogą elektroniczną,
2. funkcji i celu oprogramowania lub danych niebędących składnikiem treści usługi, wprowadzanych przez usługodawcę do systemu teleinformatycznego, którym posługuje się usługobiorca.

Ponadto art. 8 ust. 3 pkt. 2 dodatkowo stwierdza, że Regulamin określa w szczególności […]warunki świadczenia usług drogą elektroniczną, w tym:

• wymagania techniczne niezbędne do współpracy z systemem teleinformatycznym, którym posługuje się usługodawca,
• zakaz dostarczania przez usługobiorcę treści o charakterze bezprawnym,

Wreszcie na zakończenie omawiania tematu klauzul obligatoryjnych zawartych w Ustawie o Świadczeniu Usług Elektroniczną należy wymienić dwa ostatnie postanowienia. W myśl art. 8 ust. 3 Usługodawca informuje o warunkach zawierania i rozwiązywania umów o świadczenie usług drogą elektroniczną, natomiast w myśl ust. 4 Usługodawca określa tryb postępowania reklamacyjnego.

Ustawa z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, („u.o.n.p.k.”) określa obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumentów, z którymi zawierane są umowy na odległość w tym m.in. poprzez Internet.

Wypunktuję najważniejsze postanowienia tej ustawy:

1. istotne właściwości świadczenia i jego przedmiotu (art. 9 ust. 1 pkt 2);
2. cena lub wynagrodzenie, obejmujące wszystkie ich składniki, a w szczególności cła i podatki (art. 9 ust. 1 pkt 3);
3. zasady zapłaty ceny lub wynagrodzenia (art. 9 ust. 1 pkt 4);
4. koszty oraz termin i sposób dostawy (art. 9 ust. 1 pkt 5);
5. prawo odstąpienia od umowy w terminie 10 dni, ze wskazaniem wyjątków, o których mowa w art. 10 ust. 3);
6. koszty wynikające z korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli są one skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy (art. 9 ust. 1 pkt 7);
7. termin, w jakim oferta lub informacja o cenie albo wynagrodzeniu mają charakter wiążący (art. 9 ust. 1 pkt 8);
8. minimalny okres, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenie ciągłe lub okresowe (art. 9 ust. 1 pkt 9);
9. prawo wypowiedzenia umowy, o którym mowa w art. 8 ust. 3 u.o.n.p.k.;
10. miejsce i sposób składania reklamacji (art. 9 ust. 1 pkt 10);

Wreszcie regulamin powinien być zgodny z następującymi postanowieniami Kodeksu Cywilnego:

1. czynności techniczne składające się na procedurę zawarcia umowy (art. 661 § 2 pkt 1 K.c.)
2. języki, w których umowa może być zawarta (art. 661 § 2 pkt 5 K.c.);
3. skutki prawne potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty (art. 661 § 1 pkt 2 K.c.);
4. informacje o zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczenia i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy (art. 661 § 2 pkt 3 K.c.);
5. metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które usługodawca jest obowiązany udostępnić drugiej stronie (art. 661 § 2 pkt 4 K.c.);
6. kodeksach etycznych, które stosuje, oraz ich dostępności w postaci elektronicznej (art. 661 § 2 pkt 6 K.c.);

Klauzule niedozwolone – zwane też klauzulami abuzywnymi, są to postanowienia, których w myśl przepisów prawa stosowanie jest zabronione. Ich stosowanie w regulaminach naraża Usługodawcę bądź przedsiębiorcę na postępowanie przez Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów a w przypadkach naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, także przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i jest zabronione.

Z największą uwagą przeczytałem felieton pt. Skąd biorą się błędy w regulaminach startupów? autorstwa Pani Beaty Marek. W mojej ocenie znalazło się w jego treści kilka nieścisłości, do których chciałbym się odnieść.

Zacznijmy jednak od początku:

W myśl art. 353(1)1 Kodeksu Cywilnego Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Jednak zgodnie z art. 385(1) § 1.Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).

Zgodnie z art. 385(3) Kodeksu Cywilnego do niedozwolonych postanowień umownych należą te przepisy, które:

1. wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,
2. wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
3. wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,
4. przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
5. zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,
6. uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,
7. uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
8. uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,
9. przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
10. uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,
11. przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,
12. wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,
13. przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy,
14. pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
15. zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,
16. nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,
17. nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,
18. stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,
19. przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,
20. przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,
21. uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,
22. przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,
23. wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (potocznie zwanym też rejestrem klauzul niedozwolonych), które zostały uznane za niedozwolone w stosunkach z konsumentami przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Rejestr ten dostępny jest na stronie internetowej Urzędu pod internetowym adresem: http://uokik.gov.pl/rejestr_klauzul_niedozwolonych2.php

Dostępny on jest zarówno w formie wygodnej wyszukiwarki jak i pliku PDF, który można skopiować ze strony Urzędu i zapisać na dysku bądź karcie pamięci.

Na dzień, kiedy pisze te słowa – tj. 15 lutego 2013 roku – plik PDF rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone liczy 4252 pozycje i mieści się na 1040 stronach. Jeszcze tydzień wcześniej liczył on 4228 pozycji na 1033 stronach.

Jak wspomniałem wcześniej stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (u.o.k i k) stwierdza – Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Natomiast, pkt. 2 ust. 1) precyzuje – Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności:

1. stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.5));

Pod pojęciem wzorca umownego należy rozumieć przygotowane przez proponenta z góry jeszcze przed zawarciem umowy postanowienia kształtujące treść stosunku prawnego wiążącego strony. Wzorce kryją się pod różnymi nazwami – regulaminy, wzory umów, taryfy i najbardziej rozpowszechnione określenie – ogólne warunki umów.

Zgodnie z art. 384 k.c. wzorzec ma być ustalony przez jedną ze stron umowy. Z użycia terminu wzorzec należy wywieść, że jest on przeznaczony do wielokrotnego stosowania. Stąd wzorce zawierają postanowienia umowne które są powtarzalne w umowach dla których je przeznaczono.

Konsekwencje stosowania postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone są dla przedsiębiorcy bardzo dotkliwe. Oprócz zakazu dalszego stosowania niedozwolonego postanowienia umownego przedsiębiorca karany jest grzywną nałożoną przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ponadto, w przypadku stwierdzenia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów faktu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów na przedsiębiorcę może zostać nałożona kara finansowa w wysokości do 10 procent przychodu uzyskanego przez przedsiębiorcę w roku poprzedzającym wydanie decyzji.

Podsumowanie

1. Z przepisów prawa wynika, że obowiązek posiadania regulaminu przez Usługodawcę wynika wtedy, gdy ten świadcząc usługi drogą elektroniczną, prowadzi, chociażby ubocznie działalność zarobkową lub zawodową, przy użyciu serwisu służącego do świadczenia tychże usług.
2. Regulamin musi określać rodzaje i zakres usług świadczonych drogą elektroniczną.
   
3. Regulamin musi zawierać wszystkie wymagane informacje określone w przepisach prawa.
   
4. Regulamin nie może zawierać postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone.

Przy redagowaniu niniejszego artykułu korzystałem także z artykułu Jakuba Bonowicza – radcy prawnego specjalizującego się w prawie Internetu i prawie własności intelektualnej, opublikowanego pod tym adresem.

Tomasz Skrzydło

Od 1994 roku związany z branżą internetową. Projektant serwisów internetowych. Doradca w zakresie IT, z którego usług do korzystają prawnicy, autorzy skryptów oraz stron internetowych. Obecnie specjalizuje się w tematyce prawa nowych technologii ze szczególnym uwzględnieniem prawa konsumenckiego. Do jego zadań należy opiniowanie umów oraz wzorców umownych pod kątem merytorycznym oraz ich zgodności z przepisami prawa.