Strony zawierające umowy inwestycyjne coraz częściej mogą spotkać się z pojęciem vestingu. Czego dotyczy ten tajemniczo brzmiące zapis? Na pierwszy rzut oka wydaje się, iż jest to pojęcie związane z branżą odzieżową, gdyż w języku angielskim słowo „vest” oznacza kamizelkę. W rzeczywistości vesting z kamizelką mało ma wspólnego.
Zdjęcie royalty free z Fotolia
Umowy tego typu odgrywają dużą rolę wśród startupów (szczególnie tych działających za oceanem), bowiem głównym celem tych zapisów jest optymalizacja realizowanego w określonym czasie przedsięwzięcia. W niniejszym wpisie postaram się wskazać czym jest vesting, dodatkowo odpowiem na pytanie czy zgodnie z naszymi przepisami krajowymi taka instytucja prawna może w ogóle funkcjonować w polskim systemie.
Definicja vestingu
Najkrócej mówiąc vesting jest zapisem umownym uprawniającym do stopniowego obejmowania akcji lub udziałów w spółce kapitałowej po z góry ustalonej cenie i upływie określonego czasu. Dla przykładu, udziałowiec nabywa 50 udziałów w spółce z tym, że pierwsze 25 % z obiecanej puli będzie mógł objąć po upływie roku, natomiast kolejne będą mu przysługiwały po upływie kolejnych ustalonych okresów. Najczęściej stosowaną praktyką jest obejmowanie pewnej większej części udziałów po upływie roku, a następnych po proporcjonalnym upływie kolejnych miesięcy.
Z pierwszym ze wskazanych wyżej etapów związane jest określenie „cliff period”. Pojęcie to dotyczy upływu określonego czasu, po którym osoba będzie uprawniona do objęcia udziałów. Jeżeli beneficjent zrezygnuje przed wyznaczonym okresem lub zajdą inne negatywne okoliczności, nie będzie on miał możliwości objęcia udziałów. Zostanie zepchnięty z klifu, czyli z niczym. W sytuacji, gdy konkretna pula udziałów ma być nabywana partiami, w odstępach czasowych, umowa inwestycyjna zawierać będzie klasyczny zapis uwzględniający warunek, o którym mowa w kodeksie cywilnym.
Po spełnieniu tego warunku i upływie określonego czasu, osoba będzie uprawniona do objęcia konkretnej liczby udziałów w spółce. Najczęściej zastrzeganymi warunkami są zapisy dotyczące osiągnięcia konkretnych wskaźników ekonomicznych, rezultatu biznesowego czy też wykonania konkretnego zadania. W tym miejscu wskazać należy, iż precyzyjne określenie warunku jest rzeczą kluczową, bowiem jasne opisanie sytuacji, w której warunek należy uznać za spełniony, otwiera możliwości domagania się wstąpienia do spółki.
Proces objęcia udziałów w spółce
Objęcie udziałów, w przypadku vestingu, najczęściej odbywa się poprzez procedurę podwyższenia kapitału zakładowego spółki. Wtedy nowe udziały muszą zostać objęte przez aktualnych wspólników a następnie zaproponowane beneficjentowi. Z prawnego punktu widzenia, osoba, której przysługiwać będzie prawo do objęcia nowych udziałów, powinna w umowie inwestycyjnej precyzyjnie zabezpieczyć kwestię opisującą podwyższenie kapitału. Powinny znaleźć się w niej zapisy wskazujące na terminy do podjęciach uchwał o podwyższeniu kapitału, terminy złożenia przez zarząd wniosków do Krajowego Rejestru Sądowego. Dodatkowo do umowy powinna zostać dołączona zgoda spółki na zbycie udziałów oraz oświadczenie aktualnych wspólników o zrzeczeniu się ich prawa pierwszeństwa. Dobrym rozwiązaniem będzie również dołączenie wzoru umowy sprzedaży udziałów.
Umowy z klauzulami inwestycyjnymi zawierane są najczęściej z pracownikami lub członkami zarządu spółek. Instytucja vestingu ma w głównej mierze za zadanie motywować te osoby do tego, aby swoim działaniem osiągnęły jak najlepsze wyniki, dzięki czemu otrzymają możliwość objęcia większej ilości udziałów lub akcji. Częstym rozwiązaniem będzie widełkowe ustalanie ilości akcji lub udziałów możliwych do objęcia. Po przekroczeniu wyznaczonych progów beneficjent będzie uprawniony do nabycia konkretnej ilości aktywów. Najczęściej cena sprzedaży akcji lub udziałów ustalona jest na najniższym poziomie jako cena nominalna, bowiem ma być to nagroda dla beneficjenta za jego dobre wyniki.
Model reverse vestingu
Bardzo ważnym elementem, który charakteryzuje tego typu umowy, jest określenie momentu akceleracji. Akceleracja jest zapisem w umowie inwestycyjnej zgodnie, z którym w przypadku gdy wszystkie udziały lub akcje mają być zbyte na rzecz innego podmiotu, aktualizuje się możliwość objęcia pozostałych należnych udziałów lub akcji, które miały zostać nabyte dopiero po upływie określonego w umowie okresu. Stąd też mówi się o dwóch typach zapisów vestingowych, tzw. “accelerated” i “non accelerated vesting”. Zapis tego typu pozwala beneficjentowi zabezpieczyć swój interes, bowiem będąc udziałowcem mniejszościowym czasami będzie zmuszony do postępowania zgodnie z wolą większości.
Oprócz opisanego wyżej sposobu obejmowania udziałów lub akcji po upływie określonego czasu, może również zaistnieć sytuacja odwrotna, tzw. “reverse vesting”. W jej przypadku beneficjent może już na samym początku objąć wszystkie udziały lub akcje i z upływem określonego czasu i zaistnieniem pewnych warunków może te aktywa tracić. Jest to model, który również służy motywacji do działania, w tym wypadku jednak motywacja polega na tym, iż możemy stracić to co mamy. Taki rodzaj zapisów wprowadza się poprzez zastrzeżenie możliwości umorzenia udziałów lub poprzez inne kodeksowe klauzule umowne.
Maciej Zawadzki
Założyciel serwisu PrawnieSkuteczni.pl
Prawnik zajmujący się zagadnieniami związanymi z tematyką e-commerce. Swoje doświadczenia zdobywał w renomowanych krakowskich kancelariach pod okiem specjalistów. Interesuje się problematyką umów z zakresu prawa IT oraz umów obejmujących prawo autorskie.
