Co mówi nam raport „Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa 2025”?
Raport pokazuje, że w latach 2019–2024 przeprowadzono w Polsce ponad 117,5 tys. kontroli podatkowych, z czego ponad 38% to kontrole celno-skarbowe. Oznacza to wzrost z 12% w 2019 r. Średnio każdego dnia otwieranych było 77 nowych postępowań. Najczęściej sprawdzanym podatkiem jest VAT, który odpowiada za ponad 80% wszystkich wykrytych uszczupleń.
Dane, które mogą niepokoić:
- 94–98% kontroli kończy się wykryciem nieprawidłowości,
- kontrole celno-skarbowe trwają średnio 332 dni, a podatkowe 113 dni,
- tylko 1 na 10 firm była wcześniej informowana o kontroli.
Raport MDDP i Lewiatana jasno pokazuje, że relacje między firmami a administracją podatkową wymagają poprawy. Przedsiębiorcy oczekują przewidywalności, rzetelnego traktowania i większej transparentności. Fiskus z kolei szuka skuteczności. Gdzieś pośrodku jest miejsce na dialog i przygotowanie.
Nikt nie zna dnia ani godziny – dosłownie
Kontrola może pojawić się praktycznie w każdej chwili, ale są sytuacje, które zwiększają jej prawdopodobieństwo:
- nagłe wzrosty kosztów lub strat,
- duże zwroty VAT – to czerwony alarm dla KAS,
- dane z JPK wskazujące na anomalie,
- zgłoszenia od kontrahentów, pracowników lub innych urzędów,
- udział w branżach szczególnego ryzyka (np. e-commerce, transport, budownictwo),
- powiązania z firmami, które już były kontrolowane.
Czytaj także: Poza etatem. Soloprzedsiębiorca jako twórca własnej rzeczywistości
Pamiętaj: organy mogą prowadzić również czynności sprawdzające, które są mniej formalne, ale także mogą prowadzić do głębszej kontroli.
Jesteś w grupie szczególnego ryzyka?
Z raportu i praktyki wynika, że fiskus najchętniej kontroluje:
- małe i średnie firmy z dużą dynamiką zmian finansowych,
- startupy technologiczne korzystające z ulg (np. IP Box, ulga B+R),
- firmy występujące o znaczne zwroty VAT,
- podmioty dokonujące transakcji zagranicznych,
- przedsiębiorstwa z branż wysokiego ryzyka.
Niestety, typowanie często odbywa się w sposób automatyczny, na podstawie algorytmów analizy danych z JPK, CRBR czy KSeF.
Kontrola, czyli… co?
Kontrola może przyjąć różne formy:
- czynności sprawdzające – sprawdzenie poprawności deklaracji i rozliczeń, często bez wizyty w firmie,
- kontrola podatkowa – formalne działania kontrolerów, obowiązek udostępnienia dokumentów, możliwość sporządzenia protokołu,
- kontrola celno-skarbowa – najbardziej dotkliwa forma, bez zapowiedzi, z możliwością zabezpieczenia majątku.
Po kontroli możesz spodziewać się:
- protokołu z ustaleniami,
- decyzji określającej zaległość,
- wezwania do zapłaty lub korekty deklaracji,
- w skrajnych przypadkach – blokady konta, decyzji zabezpieczającej lub zawiadomienia do prokuratury.
Jak się przygotować do kontroli? 5 praktycznych kroków
- Sprawdź kompletność dokumentacji – upewnij się, że wszystkie faktury, umowy, raporty JPK i ewidencje VAT są w porządku i zgodne z deklaracjami.
- Przeanalizuj ryzyko VAT – VAT to najczęściej kontrolowany podatek – sprawdź, czy Twoje rozliczenia są rzetelne. Szczególną uwagę zwróć na transakcje wewnątrzwspólnotowe i eksportowe.
- Przygotuj się na pytania dotyczące ulgi IP Box lub B+R – organy coraz częściej badają zasadność korzystania z ulg – miej gotowe dowody prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, dokumentację IP itp.
- Przemyśl kontakty z kontrahentami – fiskus może kwestionować rozliczenia z podmiotami „wątpliwymi” – analizuj ryzyko współpracy, zbieraj potwierdzenia wykonania usług.
- Zadbaj o reprezentację – w razie kontroli – nie działaj samodzielnie. Warto mieć przy sobie doradcę podatkowego, który pomoże w kontaktach z urzędnikami i zabezpieczy Twoje prawa.
