Zagadnienie cyfrowej tożsamości – tak obecne przy okazji społecznych analiz mechanizmów social mediów, chociażby w narracji netflixowych dokumentów (The Great Hack z 2019, The Social Dilemma z 2020) – nie było w Polsce do tej pory często podejmowane w kontekście popularnonaukowym. Tego zadania podejmuje się dr Ania Kalinowska-Balcerzak w swoim debiucie książkowym “Cyfrowa tożsamość. Jak rozgryźć technologie, które co dzień praktykujemy na sobie?”. Tym samym uzupełnia lukę w aktualnej refleksji nad wpływem współczesnych technologii na samoświadomość użytkownika, co do tej pory można odnaleźć głównie w obcojęzycznych artykułach naukowych.
Kalinowska-Balcerzak dokonuje naukowej wolty: proponuje czytelnikowi zagadnienia naukowe reinterpretowane poprzez słowa zwyczajnych użytkowników, z którymi prowadziła wnikliwe wywiady o tym w jaki sposób i jakimi narzędziami kontrolują, a także prezentują siebie. Co ciekawe, jako technologie klasyfikuje też narzędzia analogowe – np. kartkę papieru i ołówek. Natomiast na koniec, autorka serwuje twist storytellingowy, dzieląc się swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi skutków pandemii COVID-19 i konieczności zdalnego funkcjonowania społecznego.
Cyfrowa tożsamość
Książka ta to nie tylko próba zdefiniowania „technologicznego piórnika”, do korzystania z którego w mniejszym czy większym stopniu zmusił skokowy postęp cywilizacyjny – szczególnie na przestrzeni ostatnich trzech dekad.
To przede wszystkim wnikliwe popularnonaukowe śledztwo, przynoszące dowody na wielowiekową – bo sięgającą czasów sokratejskiego obowiązku zajmowania się sobą – tradycję stosowania technik samokontroli i samodoskonalenia. Punktem wyjścia dla autorki stała się koncepcja technik siebie, postulowana w latach 80. przez Michela Foucaulta, francuskiego filozofa i socjologa.
“Cyfrowa tożsamość…” aktualizuje to podejście przez pryzmat cyfrowego zapośredniczenia, jakie delegujemy na urządzenia technologiczne, pozwalając im dziś liczyć nasze kroki i spalone kalorie, tudzież modyfikować (do wersji najbliższej bieżącemu ideałowi) wizerunek siebie w sieci. W tej podróży przez epoki i kolejne metody dbania o siebie czy też o dopasowanie się do pożądanej społecznie wersji siebie, czytelnik będzie wielokrotnie prowokowany do refleksji nad własnymi działaniami online i offline. Będzie miał szansę zastanowić się czy dzisiejsze black mirror to przeglądanie się odbiorze i profilach innych użytkowników. Dowie się również dlaczego foucaultowska myśl została poddana update’owi do terminu technologie self i czym objawia się tzw. świr na punkcie tożsamości, o którym w 2020 roku donosił National Geographic.
Przeczytaj również Czego Polacy oczekują od tożsamości cyfrowej?
Spotkanie autorskie
Sama autorka książkę, będącą pokłosiem jej rozprawy doktorskiej, traktuje jako początek drogi i pretekst do dyskusji z użytkownikami: – Starałam się, aby moja praca nad pojęciem cyfrowej tożsamości (zamiennie określanej także jako digital self) miała praktyczne zastosowanie. Obecnie obserwujemy coraz większe podziały w sieci – chociażby na influencerów i hejterów. I choć co do definicji – cechą cyfrowej tożsamości może być brak konsekwencji i wyrywkowość, polecam pomyśleć o naszych wcześniejszych działaniach – do czego byliśmy przyzwyczajeni? co lubiliśmy robić? czego nam brakuje? – jakie próbujemy zastąpić obecnością w sieci jako twórcy lub odbiorcy. Poza tym w dobie wszechobecnego coachingu warto przyjrzeć się korzeniom motywacji samodoskonalenia, które próbuję przybliżyć w mojej książce. Last but not least: po doświadczeniu pandemicznej izolacji, analogowe zwyczaje postrzegania rzeczywistości mogą okazać się jedynym wyjściem wspierającym dobrostan przeciętnego użytkownika – mówi dr Ania Kalinowska-Balcerzak.
Ten ostatni z przytoczonych powodów zainspirował autorkę do akcji #MinutaSiebie. W odpowiedzi na słynny manifest „Make Instagram Instagram Again” amerykańskiej fotografki Tati Breuning, sprzeciwiającej się tik-tokizacji mediów społecznościowych, Kalinowska-Balcerzak proponuje publikowanie minutowych Stories jednoklatkowych, obrazujących rzeczywistość niezmiksowaną technologicznie. To również zainspirowanie do większej uważności użytkownika wobec siebie, do czego autorka serdecznie zaprasza.
Więcej o tych działaniach, książce i nie tylko będzie można posłuchać w trakcie spotkania autorskiego, promującego “Cyfrowe tożsamości…”, które odbędzie się 4 października 2022, o godz. 19.00 w Domu Innowacji Społecznych Marzyciele i Rzemieślnicy.
