- Z Michałem Mądrym, autorem tego tekstu, możesz się spotkać, biorąc udział w szkoleniu „Zarządzanie innowacjami” organizowanym przez EY Academy of Business.
W obliczu nadchodzącego kryzysu, wielu przedsiębiorców zastanawia się, jak przetrwać w trudnych czasach. Czy ograniczyć wydatki i skupić się na odchudzeniu działalności operacyjnej? Czy może wręcz przeciwnie inwestować w badania i rozwój, nowe technologie i rozwiązania. Czy innowacje mogą być ratunkiem dla firm w trudnych czasach?
Innowacje a kryzysy
W czasie kryzysów widoczny jest znaczny koszt finansowy i ludzki, ale jednocześnie można zaobserwować procesy, które prowadzą do powstawania nowych modeli biznesowych. Przykładowo, po kryzysie finansowym w 2009 roku, dzięki technologicznemu rozwojowi, powstała gospodarka dzielenia się zasobami, umożliwiająca tworzenie rynków dla niedostatecznie wykorzystywanych aktywów, gdy ludzie szukali źródeł dochodu. Z kolei epidemia SARS, która nawiedziła Azję w 2002 roku, przyczyniła się do wzrostu i szerokiego zastosowania handlu elektronicznego w regionie, czyniąc z Chin epicentrum innowacji w tym zakresie. Obecnie, skupienie na kryzysie klimatycznym napędza znaczący wzrost sprzedaży urządzeń solarnych i samochodów elektrycznych, a także innowacje w dziedzinie „przyjaznej dla ziemi” żywności, takiej jak roślinne zamienniki mięsa.
W kontekście pandemii COVID-19 również zaobserwowano powstawanie nowych modeli biznesowych. Jednym z najbardziej widocznych przykładów jest wzrost znaczenia handlu elektronicznego i dostawy jedzenia na wynos, w wyniku zamknięcia sklepów i restauracji. Firmy, które wcześniej nie angażowały się w handel elektroniczny, musiały dostosować swoje modele biznesowe do nowych warunków, aby przetrwać. Firmy kurierskie, takie jak Amazon czy DHL, doświadczyły wzrostu zamówień, co przyczyniło się do rozwoju ich infrastruktury i innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie logistyki.
Inny przykład to rozwój telemedycyny. W wyniku ograniczeń w przemieszczaniu się i kontaktów bezpośrednich, wizyty lekarskie online stały się bardziej popularne. Firmy medyczne, takie jak amerykańskie Teladoc Health i Amwell, zanotowały znaczny wzrost popytu na swoje usługi. Firmy farmaceutyczne również zaczęły inwestować w innowacje technologiczne i badania nad lekami, które mogłyby pomóc w walce z COVID-19.
Pandemia wpłynęła również na wzrost znaczenia higieny i ochrony zdrowia, co przyczyniło się do powstania nowych produktów i usług. Przykładowo, firmy kosmetyczne i producenci środków czystości wprowadzili na rynek nowe produkty, które zapewniają lepszą ochronę przed wirusami i bakteriami. Również producenci maseczek, płynów dezynfekujących i sprzętu medycznego, takiego jak respiratory, doświadczyli wzrostu popytu na swoje produkty.
Jak innowacje wspierają biznes
Wiele przykładów pokazuje, że pomimo wielu wyzwań, w sytuacjach kryzysowych innowacje stają się kluczowe do przetrwania i dalszego rozwoju biznesu. Co więcej, okresy recesji tworzące zapotrzebowanie na innowacje stanowią ekonomiczną i finansową okazję biznesową dla wszystkich uczestników rynku. Firmy, które w innowacje inwestują przed oraz w czasie kryzysu z większym prawdopodobieństwem wyprzedzą swoich konkurentów już w pierwszych latach po stabilizacji gospodarki. Przykładowo, przedsiębiorstwa, które przespały kluczowy moment uzyskania przewagi konkurencyjnej wynikającej z wdrożenia cyfryzacji i innowacji do swojej organizacji przed pandemią COVID-19 w 2020 roku, obecnie mierzą się z problemami operacyjnymi i płynnościowymi. Jest to spowodowane tym, że innowacje działają jednocześnie w stronę dwóch frontów – budowania elastyczności i odporności na zmiany oraz szybkiego wzrostu.
Patrząc na firmę InPost, która od początku swojego istnienia była jedną z najbardziej innowacyjnych firm w Polsce, możemy zaobserwować jak systematyczne wprowadzanie innowacji do przedsiębiorstwa pomogło im nie tylko przetrwać kryzys, ale również wyjść z niego na pozycji lidera. Elastyczny model biznesowy, wykorzystanie narzędzi cyfrowych i wysokie inwestycje w innowacyjna obsługę klienta zaowocowały – w 2021 roku zwiększyli swoje przychody o 100% w porównaniu do roku referencyjnego i w najbliższych latach planują ekspansję na zagraniczne rynki – Francję i Wielką Brytanię.
Widzimy wiele podobnych przykładów sukcesów firm z czasów pandemii, po kryzysie finansowym 2008-2009 czy kryzysie finansowym w Azji Wschodniej w latach 90 ubiegłego wieku. Badania naukowe potwierdzają, że inwestowanie w innowacje pomaga firmom w przetrwaniu kryzysów i szybszym powrocie do stabilnej sytuacji gospodarczej. Według badań opublikowanych w „Strategic Management Journal”, firmy, które inwestują w innowacje w czasach kryzysów, są w stanie szybciej powrócić do swojego poziomu rentowności i uzyskać wyższe zyski niż firmy, które rezygnują z inwestycji w czasach kryzysu. Poniższy wykres pokazuje dokładnie tą sytuację z czasów kryzysu finansowego w 2008 roku. Jednostki utrzymujące inwestycje w innowacje podczas spowolnienia związanego z kryzysem finansowym znacząco zwiększyły swoje wyniki w kolejnych latach:
Innowacje są kluczowe dla przetrwania firm w trudnych czasach. Pomagają przekształcić trudności w szansę i stanowić źródło wartości dodanej dla klientów, pracowników i społeczeństwa. Wprowadzanie ich pozwala na zwiększenie zysków i przyciągnięcie nowych klientów. Dlatego w czasach kryzysów firmy powinny podejmować decyzję o rozwoju innowacji, aby zwiększyć swoją elastyczność i zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków rynkowych. Inwestowanie w badania i rozwój może być trudne w krótkoterminowej perspektywie, lecz w długim okresie pozwala na zwiększenie potencjału firmy i przetrwanie w trudnych czasach.
Decyzja, która zmienia przyszłość organizacji
W ciężkich czasach, kiedy gospodarka jest niestabilna i niepewna, firmy często decydują się na ograniczenie wydatków na badania i rozwój, aby zabezpieczyć swoje bieżące interesy. Jednak jak wspomnieliśmy, badania wykazują, że te same firmy, które inwestują w innowacje w czasach kryzysów, są w stanie uzyskać konkurencyjną przewagę i szybciej odzyskać siły w momencie poprawy sytuacji gospodarczej.
Obecny kryzys spowodowany pandemią COVID-19 i wysokimi cenami surowców nie stanowi od tego wyjątku – ma nie tylko negatywne skutki finansowe czy ludzkie, mimo że właśnie te najmocniej odczuwamy, ale również stanowi biznesową okazję dla tych, którzy odważą się ją wykorzystać. Skomplikowana sytuacja już teraz działa stymulująco na wyobraźnię biznesmenów i liderów innowacji prowadząc ich do nieszablonowych posunięć i nieoczywistych decyzji. Jednak właśnie te pierwsze kroki w stronę „nowego” były i są odpowiedzialne za powstawanie nowych modeli biznesowych, co raz elastyczniejszych i odporniejszych na przyszłe fluktuacje oraz otwarcie kolejnych drzwi szeregu możliwości rozwoju dla przedsiębiorstw. Wiemy, że w obliczu kryzysu pierwszym posunięciem wielu firm będzie skupienie się na bezpieczeństwie, utrzymaniu ciągłości działalności i cięciu kosztów. To naturalna reakcja na nadchodzące zagrożenie ze strony kryzysu. Jednakże, to właśnie teraz liderzy muszą podjąć ważną decyzję dotyczącą inwestycji w innowacje i działalność badawczo-rozwojową – może mieć przełomowe konsekwencje dla zdolności ich firm do utrzymania przewagi konkurencyjnej i wzrostu w przyszłości.
Firmy muszą dostosować swoją ofertę i strategię do zmieniających się potrzeb klientów. Zidentyfikować i szybko reagować na nowe obszary możliwości rozwoju, które powstają w wyniku zmieniającego się krajobrazu biznesowego, przeanalizować portfel inicjatyw innowacyjnych, a także zbudować fundament dla wzrostu w okresie „powojennym”, tak aby pozostać konkurencyjnym w nowych realiach post-kryzysowych. Konkurencja obecnie zmienia się niezwykle dynamicznie. Nowe modele biznesowe dostosowują się do nowych realiów rynkowych i co raz większych wymagań klientów, a kluczowe zdolności, które niegdyś czyniły organizację wyjątkową, mogą szybko stać się przestarzałe i przeciętne.
Od czego zacząć zmiany?
Obserwując dotychczasowe kryzysy, można wyróżnić trzy główne strategie, które firmy podejmują w czasach kryzysu. Część przedsiębiorstw decyduje się na ograniczenie działalności innowacyjnej lub rezygnację z inwestycji oraz badania i rozwój, aby sprostać wyzwaniom pojawiającym się w czasie recesji i zintensyfikować działania w obszarze bezpieczeństwa i optymalizacji kosztów. Druga grupa nie ingeruje w bieżący stan działalności innowacyjnej próbując utrzymać status quo i osiągnąć bardziej stabilną, ale i przewidywalną przyszłość. Z kolei trzecia grupa zwiększa działalność innowacyjną i nakłady na innowacje, aby wykorzystać wszelkie możliwości z oczekiwanego ożywienia po okresie kryzysu i jako nowy lider zebrać śmietankę na rynku. W tej ostatniej grupie w szczególności można wyróżnić szybko rozwijające się startupy oraz większe przedsiębiorstwa realizujące agresywne strategie wzrostu, często oparte o rozwój technologiczny.
Jednak jak rozwinąć działalność innowacyjną i rozwojową w organizacji o ograniczonych zasobach i dużej wrażliwości na ekonomiczne konsekwencje kryzysu?
O to nasza podpowiedź:
- Zachowaj równowagę pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami: W czasach kryzysów gospodarczych jest to szczególnie ważne. Zgodnie ze złotą zasadą – im bardziej ryzykowane będą nasze inwestycje, tym większy jest ich potencjał finansowy, jednak inwestując w dobie stagnacji przeprowadź dokładną analizę prognoz rynkowych, trendów i historii innowacji, w których chcesz ulokować fundusze.
- Inwestuj w badania i rozwój: Badania i rozwój są kluczowe dla utrzymania przewagi nad konkurencją – zapoznaj się z ofertami jednostek badawczych i uczelni w Twojej okolicy, zaskoczy cię ile ofert rozwojowych czekam tam dla przedsiębiorców.
- Skup się na potrzebach klientów: Klienci, tak jak ty, odczuwają najbardziej negatywne skutki kryzysu. Odpowiednio adresując ich potrzeby i zwiększając swoje działania w rozwoju obsługi klienta, dbasz o stałość tej relacji i zwiększasz swoją przewagę konkurencyjną. Pamiętaj również, że zadowolony klient to Twój najlepszy marketing.
- Współpracuj z innymi firmami: Współpraca z innymi firmami i instytucjami może być bardzo korzystna ze względu na obopólną korzyść. W dobie kryzysu firmy chętniej dzielą się swoją wiedzą oczekując tego samego z powrotem – może to być jedyna taka okazja do transferu wiedzy i technologii.
- Stwórz kulturę innowacji: Jak podkreślają liczne badania – bez rozwoju kultury innowacji w organizacji, realizacja działalności innowacyjnej jest praktycznie niemożliwa. Zadbaj o odpowiednią komunikację i szkolenia swoich pracowników, tak aby nowości w strukturze firmy były dla nich codziennym elementem pracy.
- Inwestuj w kwalifikacje pracowników: Rozwijaj kompetencje i umiejętności najcenniejszego zasobu Twojej firmy – ludzi, dzięki którym jesteś tu gdzie jesteś. Jeśli martwisz się o koszty związane ze szkoleniami i rozwojem, sprawdź obecne programy dofinansowań w organach samorządowych.
Realizacja wszystkich powyższych punktów to duże nakłady finansowe w postaci outsourcingu i zewnętrznych zleceń; inwestycje w nowych pracowników, szkolenia, analizy rynkowe i rozwiązania technologiczne. Jednak spójrz na nie długookresowo. Inwestycje wykonane dziś, w przyszłości zwrócą się podwójnie. Obecnie intensywne wspieranie obszaru B+R+I jest szeroko popierane przez województwa i samorządy w Polsce i całej Unii Europejskiej. Daje to możliwości wzięcia udziału w rządowych dofinansowaniach, badaniach i programach inteligentnych specjalizacji.
Niemniej jednak, podjęcie tej ważnej decyzji i transformacja modelu biznesowego to sprawa, którą rozpoczynasz indywidualnie. Pamiętaj, że największe zmiany zachodzą w modelu organizacji – rdzeniu firmy i podstawie działania całego przedsiębiorstwa. Jeśli to zadanie Cię przerasta, warto skorzystać z pomocy osób trzecich – niezależnych, bogatych w doświadczenie doradców biznesowych i firm świadczących usługi consultingowe. Pomoc ekspertów przyda się także przy treningu obecnych i nowozatrudnionych pracowników, ponieważ każda zmiana wymaga nowych kwalifikacji oraz rozwoju kultury organizacyjnej i w tym przypadku kultury innowacyjności. Bez tego nawet najlepsze narzędzia i rozwiązania technologiczne nie zostaną przyjęte przez pracowników.
Podsumowując
Innowacje są kluczowe dla przetrwania firm w trudnych czasach. Pozwalają na wdrażanie nowych rozwiązań, które poprawiają efektywność operacyjną i zmniejszają koszty. Wprowadzanie innowacyjnych produktów pozwala na zwiększenie zysków i przyciągnięcie nowych klientów, a inwestowanie w badania i rozwój pozwala firmom na pozyskanie przewagi konkurencyjnej i lepsze przygotowanie do przyszłych wyzwań. Jak pokazują badania, najwięksi innowatorzy wychodzą z kryzysów finansowych mocniejsi od konkurencji, właśnie dzięki gotowości do zmian i szybkości reakcji. Dlatego w czasach kryzysów firmy powinny inwestować w innowacje, aby zwiększyć swoją elastyczność i zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków rynkowych. Może być to trudne w krótkim terminie, ale w perspektywie długookresowej pozwala na zwiększenie potencjału firmy i przetrwanie w trudnych czasach.
Najważniejsze innowacje to te, które transformują model biznesowy firmy, są otwarcie zakomunikowane pracownikom i zarządzane przez osoby o odpowiednich kompetencjach. Aby skutecznie wdrożyć je do środowiska organizacji, warto stworzyć dokładny plan procesu w konsultacji z ekspertami z branży.
—
Zarządzanie innowacjami
Zarządzanie innowacjami to szkolenie, dzięki któremu pozyskasz praktyczną wiedzę na temat kompleksowego zarządzania procesem innowacji w organizacjach oraz zbudujesz przykładową strategię innowacji.
Więcej informacji o szkoleniu znajdziesz na stronie EY Academy of Business.
