Nowe pomysły na finansowanie AI
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju planuje kontynuować finansowanie projektów związanych z AI, ale w nowej formule. W rozmowie z red. Anną Wittenberg („Dyrektor NCBR mówi, co dalej z Funduszem AI. Tłumaczy się z „Szybkiej Ścieżki” i sprawy IDEAS”) dyrektor NCBR prof. Jerzy Małachowski zaznacza, że dotychczasowe podejście wymagało zmian, aby fundusze były wykorzystywane efektywnie i trafiały do projektów o największym potencjale rynkowym. Jednym z kluczowych kierunków ma być zwiększenie nacisku na innowacyjne rozwiązania komercyjne, które mogą konkurować na arenie międzynarodowej.
Jednocześnie NCBR chce, aby finansowanie było lepiej kontrolowane i bardziej transparentne. Instytucja planuje współpracę z funduszami venture capital, aby inwestycje w AI miały realny wpływ na rozwój gospodarczy kraju.
NCBR zamierza wspierać startupy AI nie tylko finansowo, ale także poprzez programy mentoringowe oraz ułatwienie dostępu do testowania rozwiązań w ramach projektów pilotażowych. Kluczowym wyzwaniem jest jednak znalezienie równowagi między wsparciem publicznym a mechanizmami rynkowymi, które mają kluczowe znaczenie dla trwałości biznesowej startupów.
Ślepa uliczka dla „Szybkiej ścieżki”
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ostatnich latach mierzyło się z poważnymi kontrowersjami, które wpłynęły na jego obecną strategię. Głośna sprawa „Szybkiej Ścieżki” wywołała wiele pytań o transparentność finansowania innowacyjnych projektów. Pojawiały się wątpliwości dotyczące kryteriów przyznawania środków oraz efektywności wykorzystania dotacji przez beneficjentów. Przypomnijmy: celem „Szybkiej ścieżki” miało być „opracowanie innowacyjnego rozwiązania możliwego do wdrożenia w działalności gospodarczej. Atuty konkursu to m.in. brak ograniczeń tematycznych, wysoka alokacja, możliwość współpracy przedsiębiorców z naukowcami w ramach konsorcjum oraz uproszczenie zasad w stosunku do poprzednich edycji.” I to właśnie to uproszczenie zasad doprowadziło do poważnych konsekwencji.
Naczelna Izba Kontroli stwierdziła liczne nieprawidłowości, zarówno w procesie przygotowania i organizacji naboru wniosków o dofinansowanie w konkursie Szybka Ścieżka – Innowacje Cyfrowe, jak również na etapie wyboru projektów. NCBR nie przestrzegało regulaminu konkursu oraz własnych wewnętrznych regulacji. W rezultacie, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, szefowa Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, pod koniec lutego 2024 r. przekazała, że „NCBR wypowiada 38 umów zawartych w 2023 oku na ponad 195 mln zł. Naruszenie polegało na złożeniu nieprawdziwych oświadczeń finansowych”.
Stąd trudno dziwić się stanowczej deklaracji prof. Małachowskiego: „dzisiaj mówię: żadnych szybkich ścieżek w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. To znaczy – w żaden sposób nie będziemy upraszczać dokumentacji w zakresie, w którym jest wymagana przez Ministerstwo Finansów czy przez instytucje nadzorujące.” Dyrektor NCBR wyraźnie odcina się od przeszłości, zaznaczając, że „żadna z osób, o których wiemy i która ma jakiekolwiek zarzuty w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, nie pracuje.”
Zamiast ścieżki – oficer programu
Nowością zapowiadaną przez prof. Małachowskiego jest oficer programu, czyli urzędnik wyposażony w prerogatywy umożliwiające mu jedną decyzją zastopowanie realizacji programu w momencie, kiedy spostrzeże on, że projekt jest nagannie prowadzony i przez to występuje wysokie ryzyko nie osiągnięcia zakładanych celów czy kamieni milowych.
Dodatkowo projekt IDEAS NCBR, który miał na celu rozwój AI w Polsce, również budził emocje – zarówno ze względu na wysokość dofinansowania, jak i skuteczność działań. Te wydarzenia sprawiły, że NCBR obecnie wdraża bardziej restrykcyjne mechanizmy kontroli oraz poszukuje nowych sposobów finansowania startupów, by uniknąć wcześniejszych błędów.
Dalsze finansowanie sztucznej inteligencji w Polsce stoi przed wieloma wyzwaniami, ale NCBR nie rezygnuje z tego obszaru. Nowe podejście do Funduszu AI, ścisła współpraca z rynkiem i transparentność mają sprawić, że polskie startupy otrzymają realne wsparcie. Czy uda się uniknąć wcześniejszych błędów i skoncentrować na rzeczywistych innowacjach? Pozostaje przyglądać się bieżącej działalności Centrum.
