Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych zakłada zmianę w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców poprzez stworzenie możliwości popełnienia błędu przez początkującego przedsiębiorcę. Prawo to miałoby polegać na tym, że w przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę wpisanego do CEIDG przepisów związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą w sposób uzasadniający wszczęcie postępowania: 1) mandatowego lub 2) w sprawie nakładania lub wymierzania administracyjnej kary pieniężnej, przed nałożeniem na przedsiębiorcę grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożeniem na niego lub wymierzeniem mu administracyjnej kary pieniężnej organ ten wzywa przedsiębiorcę do usunięcia stwierdzonych naruszeń przepisów prawa oraz skutków tych naruszeń, jeżeli skutki takie wystąpiły, w wyznaczonym przez siebie terminie dostosowanym do indywidualnych okoliczności sprawy. Należy jednak pamiętać, że projektodawca przewiduje to rozwiązanie wyłącznie do tych rodzajów naruszeń, które uzasadniają wszczęcie ww. rodzajów postępowań. Nie znajdzie więc ono zastosowania do spraw cięższych gatunkowo.
Wprowadzenie takiej instytucji miałoby być ukłonem w stronę początkujących przedsiębiorców, którzy postawieni przed obliczem obszernych i zawiłych przepisów mogą popełniać nieintencjonalne pomyłki. Tym bardziej jeśli są to błędy na mniejszą skalę, to według projektodawcy nie powinni oni ponosić negatywnych konsekwencji z tytułu popełnionych naruszeń.
Usunięcie naruszenia przepisów prawa oraz ich skutków
Jeżeli przedsiębiorca usunie stwierdzone naruszenia przepisów prawa oraz skutki tych naruszeń (o ile wystąpiły) w wyznaczonym terminie, właściwy organ odstąpi od nałożenia na niego lub wymierzenia mu administracyjnej kary pieniężnej i ograniczy się do pouczenia, albo przedsiębiorca nie będzie podlegał karze za popełnione wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, stanowiące stwierdzone naruszenie przepisów prawa.
Ponadto właściwy organ odstąpi od nałożenia na przedsiębiorcę lub wymierzenia mu administracyjnej kary pieniężnej i poprzestanie na pouczeniu także w przypadku, gdy przedsiębiorca dobrowolnie usunął naruszenia prawa oraz skutki tych naruszeń (o ile wystąpiły) jeszcze przed wezwaniem właściwego organu. Podobne rozwiązanie przewidziano w ramach grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych.
Prawo do popełnienia błędu miałoby przysługiwać zatem przedsiębiorcom, których naruszenia zostały usunięte po formalnym wezwaniu, jak i tym, którzy naprawią swój błąd wcześniej.
Kto i kiedy mógłby skorzystać z tego prawa?
Prawo do popełnienia błędu miałoby obowiązywać jedynie w okresie 12 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej po raz pierwszy albo ponownie po upływie co najmniej 36 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia. Wynika to z przyjętego założenia, że musi mieć ono charakter ograniczony czasowo i dotyczyć jedynie początkowego okresu działalności gospodarczej przedsiębiorcy, w trakcie którego powinien on nabrać odpowiedniego doświadczenia i umiejętności praktycznego stosowania przepisów.
Nowe przepisy miałyby objąć wyłącznie osoby fizyczne będące mikroprzedsiębiorcami, małymi lub średnimi przedsiębiorcami. Wykluczone byłyby zatem spółki prawa handlowego, które z uwagi na odrębność prawną mogłyby potencjalnie prowadzić cykliczną roczną działalność, w którą wpisywałyby się umyślne błędy. Stanowiłoby to pole do ewentualnych nadużyć. Realny jest bowiem scenariusz, w którym założyciele sp. z o.o. w trakcie wspomnianych 12 miesięcy doprowadziliby do jej likwidacji i rozpoczęcia działalności przez nową spółkę o właściwie identycznym profilu, majątku i składzie osobowym, która byłaby upoważniona do „ponownego” korzystania z omawianego prawa.
Szacuje się, że nowe przepisy mogłyby objąć ok. 300 tys. przedsiębiorców.
Ograniczenia w korzystaniu z prawa do popełnienia błędu
Projektodawca założył, że omawiane prawo nie znajdzie zastosowania jeżeli:
- naruszenie prawa dotyczy przepisów prawa, które zostały naruszone przez przedsiębiorcę w przeszłości; lub
- naruszenie przepisów prawa jest rażące; lub
- nie jest możliwe usunięcie naruszeń przepisów prawa lub gdy wywołały one nieodwracalne skutki; lub
- konieczność nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego albo nałożenia lub wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej wynika z ratyfikowanej umowy międzynarodowej albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej.
Wzory na Litwie i we Francji
W przypadku wejścia w życie omawianych zmian, Polska nie byłaby jedynym państwem w Europie z podobnym podejściem.
Litewskie przepisy przewidują bowiem, że na nowo powstały podmiot w pierwszym roku działalności nie mogą zostać nałożone kary powodujące ograniczenie jego działalności (np. zawieszenie zezwolenia) za naruszenia wykryte podczas pierwszej kontroli. W przypadku stwierdzenia naruszeń organy kontrolne wyznaczają termin na ich usunięcie przez przedsiębiorcę. Niemniej jednak nie jest wyłączona możliwość nałożenia sankcji na przedsiębiorcę ze względu na zagrożenia dla interesu publicznego, środowiska oraz interesu innych osób. Generalnie na Litwie instytucje kontrolne dążą do powstrzymywania się od nakładania sankcji przez pierwszych 12 miesięcy aktywności gospodarczej przedsiębiorcy, o ile dokonane przez niego naruszenia mają drugorzędny charakter i zostaną odpowiednio sprawnie skorygowane.
Z kolei we Francji wprowadzono regulacje zakładające, że w przypadku naruszenia, w dobrej wierze, po raz pierwszy przez osoby fizyczne lub prawne przepisu prawa administracyjnego, podmioty te nie mogą zostać poddane karze przez organ administracji publicznej, jeśli naruszenie to zostało usunięte z ich własnej inicjatywy lub też na wezwanie właściwego organu. Przepis ten nie znajduje jednak zastosowania, jeśli nałożenie sankcji (i) jest konieczne dla implementacji prawa UE, (ii) wynika z naruszenia przepisów związanych z ochroną zdrowia publicznego lub bezpieczeństwem osób, towarów lub środowiska (iii) przewiduje umowa, (iv) dotyczy profesjonalistów podlegających kontroli organów regulacyjnych. Sankcje można nałożyć także bez konieczności wzywania do usunięcia naruszeń, w przypadku gdy podmiot łamiący przepisy popełnił oszustwo lub pozostawał w złej wierze – ewentualne wykazanie którejś z tych dwóch przesłanek spoczywa na organie administracji.
Obecnie projekt jest na etapie konsultacji. Stan prac nad projektem można śledzić pod adresem: legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12321366/katalog/12577133#12577133
Dominik Jędrak
Prawnik. Ekspert w Departamencie Rozwoju Inwestycji Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii. Współautor portalu NaGrunciePrawa, na którym przedsiębiorcy i osoby fizyczne mogą znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące kwestii prawnych, podatkowych i finansowych.
