Kanada jest jednym z tych kierunków, które warto rozważyć, kiedy chcemy przenieść swój startup poza granice kraju. Rozmawiamy z Angeliką Nowak, Executive Director w Polish Canadian Chamber of Commerce o tym, jakie możliwości działania w Kanadzie mają polscy przedsiębiorcy.
Jak wygląda ekosystem startupowy w Kanadzie?
Angelika Nowak: Ekosystem startupowy w Kanadzie jest na bardzo wysokim, światowym poziomie. Z raportu „StartUp Ecosystem Rankings”, opublikowanego w połowie 2020 r., przez centrum badawcze StartupBlink wynika, że Kanada zajmuje czwarte miejsce na świecie (po Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Izraelu) wśród krajów o najsilniejszym ekosystemie startupowym.
W tej samej kategorii, lecz analizowanej w odniesieniu do miast, w pierwszej pięćdziesiątce znajdują się aż trzy położone w Kanadzie: Toronto, Vancouver i Montreal. Ponadto, kanadyjski ekosystem jest drugim spośród krajów OECD pod względem finansowania (venture capital na poziomie 3,33 mld dolarów – dane za 2019 rok) i pozostawia w tyle Wielką Brytanię, Niemcy i Francję. Szacuje się, że w 2020 r. wypłaty od inwestorów kapitału podwyższonego ryzyka osiągnęły poziom 5 mld dolarów.
Co więcej, niezależnie od tych doskonałych wskaźników finansowania, sektor otrzymał niedawno rządowe wsparcie w wysokości 450 milionów dolarów, które są dostępne w inicjatywie VVCI (Venture Capital Catalyst Initiative). Innymi czynnikami wpływającymi na wysoką pozycję Kanady w światowych rankingach są niewątpliwie: silny system uniwersytecki, rozległa sieć inkubatorów i akceleratorów, ale także polityka imigracyjna, która pozwala wielu dobrze wykształconym imigrantom osiedlać się w Kanadzie i zwiększać jej pulę talentów technologicznych.
Imponujące dane. A jak mają się jednorożce w Kanadzie?
Tym, co jednak odróżnia Kanadę od innych państw z pierwszych miejsc listy rankingowej, jest relatywnie niewielka liczba jednorożców, nazywanych w Kanadzie „narwalami”. Narwal to gatunek ssaka żyjącego w wodach strefy arktycznej, którego cechą charakterystyczną jest pojedynczy, dochodzący do 3 metrów długości, spiralnie skręcony kieł. Narwale są, co prawda, bardzo rzadko występującym gatunkiem, ale w odróżnieniu od jednorożców, istnieją naprawdę.
Grafika: Narwal, ssak który symbolizuje w Kanadzie unicorna
Od 2015 r. w Kanadzie odnotowano 7 startupów o statusie narwali: Coveo, Nuvei, Applyboard, Kik Interactive, Lightspeed, Shopify i EdTech. Można oczywiście zastanawiać się, czy przy opisanych zaletach kanadyjskiego ekosystemu i poziomie zainwestowanych środków wynik ten nie jest rozczarowujący i co jest tego powodem. Moim zdaniem jednak ocena całego ekosystemu przez pryzmat liczby uzyskanych jednorożców nie jest miarodajna. Oczywiście, wykreowanie startupu, którego wartość osiągnie miliard dolarów, jest niebywale prestiżowe. Jednakże dla rozwoju gospodarki dużo bardziej istotna jest liczba stabilnie rozwijających się przedsiębiorstw, oferujących usługi i produkty odpowiadające potrzebom rynku i tworzących miejsca pracy.
Czy Kanada ma swoją Silicon Valley?
Oczywiście. Toronto nazywane jest nawet Doliną Krzemową Północy. W ciągu ostatnich pięciu lat to najbardziej zaludnione miasto Kanady udowodniło, że jest nie tylko finansową stolicą Kanady i siedzibą Toronto Raptors, ale także najszybciej rozwijającym się miastem na świecie w odniesieniu do liczby miejsc pracy, utworzonych w dziedzinie nowych technologii. Większość znaczących firm technologicznych, takich jak Airbnb, Facebook i Google są obecne w Toronto, dodając energii ekosystemowi startupów. Inwestycji korporacyjnych napływa zresztą do tego miasta coraz więcej, np. firma Intel otwiera laboratorium projektowania układów graficznych właśnie w Toronto. Taki wybór lokalizacji był strategicznym posunięciem Intela, przyciągniętego przez krajobraz technologiczny, w którym wiele firm technologicznych (od Nvidia po Samsung) otworzyło już ośrodki sztucznej inteligencji lub laboratoria badawcze.
Dlaczego Toronto jest tak atrakcyjne dla inwestorów?
Głównym powodem tego trendu jest łatwy dostęp do olbrzymiej puli talentów. Toronto, podobnie jak inne kanadyjskie miasta, jest domem dla dobrze wykształconych młodych osób oraz szeregu doskonałych uniwersytetów. Liderami w dziedzinie technologii są University of Waterloo i University of Toronto, które każdego roku zasilają rynek najlepszymi inżynierami oprogramowania. Znany jako MIT Kanady, Waterloo stale przyciąga rzesze rekruterów m.in. z Apple, Google, Ubera i Facebooka. Korytarz Toronto-Waterloo znalazł się wśród 20 najlepszych klastrów technologicznych na świecie i jest drugim co do wielkości klastrem technologicznym w Ameryce Północnej. Dzieje się tak głównie dlatego, że łączy on największe i najbardziej zróżnicowane miasto Kanady (Toronto) z jej wiodącym ośrodkiem innowacji i badań (Waterloo).
Należy w tym miejscu podkreślić, że Toronto uznawane jest za najbardziej zróżnicowane etnicznie miasto na świecie, gdyż ponad połowa jego populacji to imigranci, pochodzący z 230 krajów. Kanada traktuje imigrację jako sposób na uzupełnienie starzejącego się społeczeństwa i w ostatnich pięciu latach przyjęła 800 000 nowych rezydentów. Większość imigrantów przybywających do Kanady osiedla się w centrach miejskich, zwiększając w ten sposób potencjalną pulę talentów m.in. dla startupów. Głęboka, zróżnicowana i globalnie połączona pula talentów, złożona z wykwalifikowanych, dobrze wykształconych i obeznanych kulturowo osób, jest siłą napędową jego gospodarki i innowacji.
Co także niezmiernie ważne, pod względem finansowym, Kanadyjska Dolina Krzemowa jest wspierana przez dostępność kapitału, ponieważ Toronto może się pochwalić drugą co do wielkości koncentracją siedzib dużych banków na świecie i kapitałem inwestorów instytucjonalnych o wysokości ponad 1,5 miliarda dolarów.
Dlaczego Kanada jest dobrym kierunkiem dla polskich startupów?
Lista zalet kanadyjskiego ekosystemu nie kończy się na wspomnianych wcześniej: dostępności do kapitału, wysokim poziomie zasobów ludzkich czy obecności światowych firm technologicznych. Polskie firmy mogą być zainteresowane skorzystaniem z ułatwień, jakie, dla osiedlających się w Kanadzie startupów, przygotował kanadyjski rząd.
Cudzoziemcy, którzy zakładają firmy w Kanadzie mogą ubiegać się o zachęty podatkowe, pomagające pokryć koszty pracowników zaangażowanych w badania i rozwój, koszty materiałów czy koszty ogólne. Niektóre rodzaje wsparcia obejmują program zachęt podatkowych w zakresie badań naukowych i eksperymentalnego rozwoju.
W zasadzie większość dotacji rządowych można podzielić na 4 obszary biznesowe: dotacje i pożyczki na rozszerzenie działalności gospodarczej, finansowanie inwestycji kapitałowych, dotacje na zatrudnienie i szkolenia oraz finansowanie badań i rozwoju, a także unikatowy: Start-up Visa Programme. Do znaczących ułatwień należy także zaprzestanie opodatkowania zysków kapitałowych zagranicznych inwestorów technologicznych, co ożywia zainteresowanie społeczności VC.
Ponadto, rządy prowincjonalne i szkoły często ściśle współpracują przy uruchamianiu inkubatorów startupów. Przykładem może być Dzielnica MaRS Discovery w centrum Toronto, która oferuje przestrzeń, fundusze i opiekę mentorską dla startupów. Dystrykt ten, uznany za wiodący na świecie akcelerator, tworzy sieć 1000 startupów o wysokim potencjale wzrostu, które w latach 2008-2015 wygenerowały łącznie ponad 1,3 mld dolarów przychodu. Jest to jedno z największych na świecie miejskich centrów innowacji i dom dla przedsiębiorców tworzących kanadyjskie firmy nowej generacji.
Kolejną zaletą Kanady jest jej międzynarodowe położenie i dogodne połączenia z innymi krajami. Adres w Toronto umieszcza startup w sercu politycznych i finansowych centrów Ameryki Północnej, w pobliżu Nowego Jorku, Chicago, Bostonu, Waszyngtonu itd. Lokalizacja firmy w Toronto zapewnia szybką i łatwą komunikację oraz wygodne podróżowanie do wielu innych krajów.
Toronto jest nie tylko fizycznie blisko głównych światowych stolic – międzynarodowe umowy o wolnym handlu (takie jak CETA – kompleksowa umowa handlowa między Kanadą a Unią Europejską czy USCAM – umowa między Stanami Zjednoczonymi Meksykiem i Kanadą) otwierają drzwi do rynków, o liczbie konsumentów przekraczających miliard osób (Kanada, USA, Meksyk, Unia Europejska).
Czy w Kanadzie łatwo prowadzi się działalność gospodarczą?
Tak. Grupa Banku Światowego wymienia ten kraj jako drugi w G20 pod względem łatwości rozpoczynania działalności gospodarczej (szósty na świecie). Kanada zajmuje również wysoką pozycję pod względem łatwości uzyskania kredytu i ochrony inwestorów mniejszościowych. Ponadto rozpoczęcie działalności w Kanadzie to szybki i przyjazny dla użytkownika proces, który można zakończyć w ciągu 1-4 dni.
Nie bez znaczenia dla zalet lokalizowania firmy w Kanadzie jest także legendarna uprzejmość samych Kanadyjczyków, uznawanych często za najprzyjaźniejszych ludzi na świecie.
Czym jest Start-up Visa Program?
Canada’s Start-up Visa Program to pewnego rodzaju „szybka ścieżka” dla właścicieli innowacyjnych startupów, o potencjale do tworzenia miejsc pracy, dla uzyskania prawa do stałego pobytu w Kanadzie. Program jest uznawany za najbardziej przyjazny dla przedsiębiorców spośród około 25 dostępnych na świecie i jeden z niewielu oferujących prawo stałego pobytu, a nie tylko możliwość zdobycia terminowej wizy.
Najważniejszym wymogiem dla wzięcia udziału w programie jest uzyskanie wsparcia jednej z grup inwestorskich desygnowanych przez rząd kanadyjski. Może to być fundusz Venture Capital (minimalna kwota wsparcia to 200 000 CAD), „Anioł Biznesu” (minimalna kwota to 75 000 CAD) lub inkubator przedsiębiorczości czy program akceleracyjny (brak minimalnej kwoty wsparcia). Listę inwestorów znaleźć można na stronie.
Proces akceptacji startupu do wsparcia może różnić się w zależności od inwestora, a wnioskodawcy muszą być gotowi do udzielenia szczegółowych informacji dotyczących potencjału ich przedsięwzięcia. Niezbędne będzie przygotowanie przede wszystkim szczegółowego biznesplanu, dokumentów finansowych, biografii założyciela/lub założycieli (maksymalnie 5 osób).
W procesie aplikacyjnym niezbędne jest też udokumentowanie odpowiedniego poziomu znajomości języka angielskiego lub francuskiego, albo zdanie testu językowego potwierdzającego znajomość jednego z tych języków.
Ponieważ rząd kanadyjski nie udziela wsparcia finansowego dla osób ubiegających się o prawo pobytu, niezbędne jest także posiadanie odpowiedniej kwoty na utrzymanie siebie i członków swojej rodziny. Dla jednej osoby jest to kwota około 13 000 CAD, dla każdej dodatkowej osoby trzeba doliczyć około 3500 CAD. Co istotne, osoby, którym przyznane zostanie prawo stałego pobytu nie są zagrożone deportacją w przypadku porażki biznesowej ich startupu.
Czy zagraniczny stratup ma jeszcze jakieś inne możliwości zaistnienia w Kanadzie oprócz Start-up Visa Program?
Kanada oferuje wiele możliwości dla przedsiębiorców czy osób prywatnych, chcących osiedlić się, prowadzić biznes czy pracować w tym kraju. Do najważniejszych należą:
- Express Entry – proces imigracyjny dedykowany dla specjalistów w poszukiwanych branżach.
- Z nominacji prowincji – 12 prowincji Kanady prowadzi własne programy imigracyjne przyjmując imigrantów posiadających pożądane w tych prowincjach wykształcenie, umiejętności czy doświadczenie.
- Atlantic Immigration Pilot – są to trzy programy skierowane do kandydatów posiadających kwalifikacje pożądane na rynku pracy w prowincjach „atlantyckich”: Nowy Brunszwik, Wyspa Księcia Edwarda, Nowa Szkocja, Nowa Funlandia, Labrador.
Oprócz możliwości ubiegania się o pobyt stały, istnieje również wiele możliwości tymczasowego przyjazdu do Kanady np. jako turysty, pracownika lub studenta. W Kanadzie funkcjonuje jeden z najbardziej „hojnych” programów dla studentów zagranicznych na świecie. Między innymi z tego powodu, w kanadyjskich szkołach wyższych studiuje ponad 400 000 studentów ze wszystkich krajów świata. Podczas studiów możliwe jest zdobycie doświadczenie zawodowego, a po ich ukończeniu można legalnie kontynuować pracę w Kanadzie przez okres do trzech lat. Mając doświadczenie w nauce i pracy w Kanadzie, wielu studentów stara się o prawo stałego pobytu.
A co z pracownikami tymczasowymi?
Pracownicy tymczasowi są również mile widziani w Kanadzie – podobnie jak w przypadku studentów, w ciągu roku tysiące pracowników tymczasowych zdobywa doświadczenie w Kanadzie, aby następnie ubiegać się o pobyt stały.
Możliwości tymczasowej pracy w Kanadzie obejmują:
- Program dla tymczasowych pracowników zagranicznych: pracodawcy, którzy nie byli w stanie znaleźć Kanadyjczyków lub stałych mieszkańców Kanady do pracy, którą mają do zaoferowania, mogą uzyskać pozwolenie na zatrudnienie pracowników z innych krajów.
- Międzynarodowy program mobilności: Cudzoziemcy mogą też być zatrudniani przez pracodawców (bez konieczności uzyskania pozwolenia) ze względu na wyjątkowe korzyści, związane z ich wiedzą i doświadczeniem. Obejmuje to naukowców, specjalistów, czy pracowników o specjalistycznej wiedzy.
Warto w tym miejscu także wspomnieć o International Experience Canada: Młodzi ludzie z krajów, z którymi Kanada ma podpisane dwustronne umowy (np. z Polski), mogą ubiegać się o przyjazd do Kanady na wakacje: do pracy, w celu odbycia stażu lub zdobycia doświadczenia jako młody profesjonalista.
Jakich rzędów kwoty zdobywają startupy w Kanadzie?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, gdyż kwoty te zależą oczywiście od konkretnego startupu, jego potencjału, dojrzałości, technologii. Pewnych danych dostarczyć nam może znów statystyka. Zgodnie z raportem Canadian Venture Capital and Private Equity Association (CVCA) kanadyjskie inwestycje venture capital (VC) osiągnęły w 2019 r. (czekamy na dane z 2020 r. kwotą 6,2 miliarda dolarów kanadyjskich (ponad 5 miliardów USD) zainwestowanych w ponad 539 transakcji. Większość z tych funduszy zasiliło startupy z sektora ICT (66%) – w sumie 4,1 miliardów CAD (prawie dwukrotnie przebijając wynik tego sektora w roku 2018. Firmy z sektora nauk biologicznych otrzymały 17-procentowy udział – 1,1 miliarda dolarów zainwestowano w ponad 177 transakcji. Dla sektora czystych technologii finansowanie wyniosło 407 milionów CAD w 29 transakcjach.
Jakie wyzwania związane są z prowadzeniem biznesu w Kanadzie, o których powinien wiedzieć polski przedsiębiorca?
Jednym z głównych wyzwań stojących przed przedsiębiorstwami, które zdecydują się na prowadzenie działalności w Kanadzie, która jest państwem federalnym są procedury np. podatkowe, które mogą różnić się w zależności od prowincji. I tak na przykład federalny podatek VAT wynosi 5%, ale w niektórych prowincjach obowiązuje VAT ustalany na poziomie prowincjonalnym, a w innych nie. Niektóre prowincje harmonizują lub łączą prowincjonalny podatek VAT z federalnym podatkiem VAT, a inne nie. Na przykład w Ontario funkcjonuje zharmonizowany podatek VAT i wynosi 13%. Kolejną trudnością związaną z procedurami może być czas sądownego egzekwowania umów, który może zająć około 910 dni (dla porównania w Polsce to 685 dni). Wynika to głównie z niewystarczającej zdolności sądowej i uciążliwych, przestarzałych procesów sądowych.
Dla przedsiębiorstw technologicznych pewnym wyzwaniem może być fakt, iż Kanada była w ostatnich pięciu latach głównym celem cyberprzestępczości (ataki zorganizowane i samotni hakerzy). Agencja federalna zgłosiła wzrost cyberprzestępczości o ponad 160% w latach 2015-2018, szczególnie w Winnipeg i Manitobie. Aby rozwiązać ten problem i zapobiegać atakom rząd wdraża pięcioletni plan z budżetem 500 milionów dolarów na walkę z cyberprzestępczością i zdefiniowanie kanadyjskiej strategii bezpieczeństwa cyfrowego.
