Zdjęcie główne artykułu pochodzi z unsplash.com
Przystanek 1. Prawo autorskie
Jako pierwsza potrzeba zainteresowania się prawem własności intelektualnej pojawia się najczęściej w sytuacji, gdy klient chce nabyć od startupu prawa autorskie i prosi (o zgrozo!) o przedstawienie mu stosownej umowy. Albo, scenariusz odwrotny, podsuwa startupowi umowę, w której znajdują się różnego rodzaju oświadczenia, zobowiązania oraz niemałe kary umowne. Wtedy zapala się czerwona lampka i rozpoczyna nerwowe szukanie nazwiska prawnika „od praw autorskich”.
Przystanek 2. Prawo własności przemysłowej
Świadomość istnienia praw własności przemysłowych (to właśnie do tych praw zaliczamy znak towarowy czy patent) przychodzi z reguły później. Pojawia się ona najczęściej wtedy, gdy założyciele startupu zauważają, że jednym z najważniejszych składników ich firmy jest „innowacyjne rozwiązanie” i należałoby je chronić. Jako pierwszy pojawia się pomysł „opatentowania” rozwiązania. Następuje pośpieszne przeszukiwanie sieci w odpowiedzi na pytanie „jak uzyskać patent?” oraz „ile kosztuje patent?”. Po dokonaniu szybkiej kalkulacji najczęściej okazuje się, że patent jest zbyt drogi (lub „zdecydowanie zbyt drogi”), szczególnie gdy chcemy uzyskać wyłączność na korzystanie z danego rozwiązania również poza granicami naszego kraju.
Na tym etapie zazwyczaj mają miejsce dwa scenariusze. Pierwszy: startup przerażony wizją wysokich kosztów uzyskania patentu rozpoczyna intensywne poszukiwania inwestora, który mógłby pokryć wydatki związane z uzyskaniem patentu. Drugi (bardziej optymistyczny scenariusz): Startup nie poprzestaje na pierwszych, wyszukanych pośpiesznie w sieci informacjach i szuka dalej odpowiedzi na pytanie o to, jak ochronić i wykorzystać potencjał swojej własności intelektualnej.
Przystanek 3. Prawo własności intelektualnej w startupie
Po dłuższych poszukiwaniach okazuje się, że sposobów ochrony własności intelektualnej (poza patentem) jest wiele i ich uzyskanie wcale nie jest kosztowne. Jak zatem skutecznie i bez ponoszenia wysokich nakładów finansowych chronić markę startupu, aplikację mobilną czy know-how (rozwiązanie techniczne)?
Znak towarowy
O znaku towarowym warto pomyśleć już na początku rozwijania własnej marki. Znakiem towarowym może być zarówno logo firmy, jak i jej nazwa, slogan reklamowy czy hasztag. Co więcej, znakiem towarowym może być również film lub nagranie (ruchomy znak towarowy), charakterystyczny kształt opakowania produktu (przestrzenny znak towarowy) lub dżingiel (dźwiękowy znak towarowy). Do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy niezbędna jest rejestracja znaku w Urzędzie Patentowym. Koszt uzyskania 10-letniej ochrony na znak towarowy na terenie naszego kraju zaczyna się już od 850 zł (450 zł – kosz zgłoszenia znaku + 400 zł –opłata za 10-letni okres ochrony). Przyznanie prawa ochronnego na znak towarowy na okres 10 lat na terenie UE zaczyna się już od 850 EUR.
Aplikacja mobilna
Aplikacja mobilna może być chroniona jako utwór prawa autorskiego (program komputerowy) pod warunkiem, że posiada cechy indywidualności i oryginalności oraz została w jakikolwiek sposób ustalona (a zatem możliwa do percepcji przez osoby trzecie), nawet w formie papierowych notatek. Przyznanie ochrony następuje automatycznie, z chwilą stworzenia dzieła (nie jest wymagana żadna rejestracja) i jest całkowicie bezpłatne. Ochrona trwa od momentu powstania aplikacji przez całe życie twórcy i wygasa dopiero 70 lat po jego śmierci.
Wynalazek
Patent jest prawem udzielanym wyłącznie na wynalazek (wynalazek to techniczne rozwiązanie problemu) i przyznaje uprawnionemu wyłączne prawo do korzystania z wynalazku przez okres maksymalnie 20 lat na określonym terytorium. Nie każdy wynalazek będzie mógł być opatentowany, a tylko taki, który jest nowy (wynalazek nie może być częścią dotychczasowego stanu techniki), posiada poziom wynalazczy (wynalazek powinien być nieoczywisty, nie powinien wynikać wprost ze stanu techniki) oraz nadaje się do przemysłowego zastosowania. W celu uzyskania patentu należy złożyć odpowiedni wniosek do Urzędu Patentowego i pomyślnie przejść procedurę uzyskania patentu. Koszt uzyskania patentu na okres 20 lat na terenie naszego kraju wynosi 14 630 zł (+550 zł za zgłoszenie).
Wzór użytkowy
Jeśli oferowane przez startup rozwiązanie jest użyteczne, nowe i przemysłowo stosowalne, ale nie jest nieoczywiste z punktu widzenia fachowca zajmującego się daną dziedziną, warto pomyśleć o wzorze użytkowym, nazywanym „młodszym bratem patentu”. Wzorem użytkowym jest przemysłowo stosowalne, nowe i użyteczne rozwiązanie konstrukcyjne, czyli dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Ochrona przyznawana jest na okres 10 lat i jest dużo tańsza niż w przypadku patentu: 2550 zł (+550 zł za zgłoszenie).
Ochrona know-how
Jeśli koszt uzyskania patentu jest zbyt wysoki lub jeśli rozwiązanie techniczne nie spełnia cech niezbędnych do uzyskania patentu lub wzoru użytkowego warto pomyśleć o ochronie rozwiązania jako tzw. know-how.
Jako know-how (tajemnica przedsiębiorstwa) mogą być chronione rozwiązania techniczne (np. nieopatentowany jeszcze wynalazek), informacje handlowe lub organizacyjne (np. innowacyjna metoda produkcji). Przyznanie ochrony know-how jest całkowicie bezpłatne. Jedyne, o czym należy pamiętać to konieczność zapewnienie bezpieczeństwa, poufności informacji mających dla firmy wartość gospodarczą. Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa będzie trwała tak długo, jak długo informacje w niej zawarte pozostaną poufne (stąd w przypadku ochrony know-how warto pamiętać o polityce bezpieczeństwa informacji poufnych w startupie, w szczególności o umowach o zachowaniu poufności).
Przystanek 4. Komercjalizacja własności intelektualnej
Dobrze chroniona własność intelektualna może być cennym źródłem przychodu dla startupu. Prawa autorskie lub prawa z rejestracji mogą być sprzedawane: przenoszone na osoby trzecie lub licencjonowane w formie odpłatnej licencji wyłącznej lub niewyłącznej. Co więcej, prawa własności intelektualnej mogą być również wniesione do spółki w formie tzw. wkładu niepieniężnego.
Podsumowując, dobrze zarządzana i chroniona własność intelektualna może szybko stać się nie tylko jednym z najcenniejszych aktywów startupu, ale i bardzo cennym źródłem jego przychodu. Dlatego warto wybrać ten drugi, bardziej optymistyczny scenariusz i skorzystać z możliwości, które daje startupowi prawo własności intelektualnej.
–
SPEED DATES podczas FORUM INNOVATION 25/04 to okazja, aby poznać bliżej TOP20 startupów, zakwalifikowanych do Startup Programu. Innowacyjne projekty związane z szeroko pojętą branżą marketingową przez 15-minut będą do dyspozycji uczestników wydarzenia. Na SPEED DATE’Y obowiązują zapisy, więcej szczegółów pod tym adresem.
–
Magdalena Miernik
Prawnik specjalizujący się w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej. W pracy zawodowej zajmuje się przede wszystkim prawem autorskim i prawem własności przemysłowej, w szczególności prawem znaków towarowych. Doradza na co dzień wielu firmom z branży kreatywnej. Jej klientami są agencje kreatywne, studia graficzne oraz firmy z branży technologicznej. Założycielka pierwszego serwisu o prawie własności intelektualnej dla ludzi kreatywnych Lookreatywni.pl oraz firmy świadczącej wsparcie prawno-biznesowe dla branży kreatywnej. Popularyzatorka wiedzy na temat prawa własności intelektualnej.
