Regulacje prawne, kapitał ludzki i społeczny wspierają rozwój startupów

Zdjęcie główne artykułu pochodzi z stocksnap.io 

Na podstawie obserwacji najbardziej rozwiniętych rynków oraz środowisk startupów można stwierdzić, iż kluczowymi obszarami dla rozwoju perspektywicznych przedsiębiorstw, które są oparte na nowych technologiach i funkcjonują w ekstremalnych warunkach, oprócz finansowania, są regulacje prawne, kapitał ludzki i społeczny oraz otoczenie instytucjonalne.

Każdy z tych elementów ma dwojaki wpływ na startup. Może bowiem oddziaływać na niego pozytywnie i pomagać w rozwoju, jak również być czynnikiem utrudniającym działanie. Dobitnie widać to na przykładzie regulacji prawnych.

Regulacje prawne

W ramach otoczenia regulacji prawnych można wyróżnić dwa zasadnicze obszary, które są istotne z perspektywy startupu. Są to regulacje ekonomiczne i regulacje instytucjonalne.

Do zbioru regulacji ekonomicznych zalicza takie unormowania, które w sposób bezpośredni oddziałują na decyzje popytowe oraz podażowe podmiotów funkcjonujących na rynku. Są to głównie podatki, pozapłacowe koszty pracy oraz różne zachęty występujące np. w postaci pomocy publicznej przeznaczonej na działalność B+R. W zakres katalogu regulacji ekonomicznych można także zakwalifikować łatwość otwierania działalności gospodarczej. Element ten jest szczególnie istotny właśnie dla startupów.

Regulacje instytucjonalne odnoszą się natomiast do sposobu prowadzenia biznesu. Wśród tych uwarunkowań znajdują się regulacje rynku pracy – warunkujące jego elastyczność oraz regulacje dotyczące zamówień publicznych i ochrony własności intelektualnej.

Otoczenie prawne oraz regulacyjne jest jednym z zasadniczych warunków rozwoju przedsiębiorczości w ramach danego ekosystemu gospodarczego. Sfera regulacji prawnych może pozostawiać swobodę w procesie podejmowania działalności gospodarczej. Dzięki niej istnieje również możliwość ochrony najważniejszych interesów przedsiębiorców oraz sprawne funkcjonowanie firm. Regulacje prawne warunkują także rozwój konkurencyjności danego sektora gospodarki.

Przedstawione zależności odgrywają dużą rolę w przypadku wszystkich podmiotów uczestniczących w ekosystemie gospodarczym. W pierwszych etapach rozwoju startupów ważne jest, by sfera regulacji prawnych charakteryzowała się wysoką jakością i niskim stopniem skomplikowania. W innym przypadku przedsiębiorcy będą zmuszeni do opłacania usług wyspecjalizowanych ekspertów oraz doradców. Chodzi tu np. o porady prawne czy podatkowe. W początkowej fazie rozwoju firm takie wydatki nie są zazwyczaj możliwe ze względu na dość ograniczone środki finansowe. Jest to okres, w którym konieczne jest skupienie się na podstawowych aspektach biznesowych a nie na niuansach legislacyjnych. Skomplikowane procedury utrudniają funkcjonowanie i tym samym zniechęcają do spróbowania własnych sił w biznesie(1).

Zgodnie z wynikami badań otoczenie prawne, fiskalne i regulacyjne stanowi zasadniczy czynnik decydujący o rozwoju danej gospodarki. Duża liczba regulacji jest znacznym obciążeniem dla każdej firmy. Utrudnienia te są najbardziej odczuwalne na początku rozwoju danego przedsięwzięcia. W dłuższej perspektywie czasowej wpływ regulacji charakteryzuje się większą ambiwalentnością i zależy przede wszystkim od specyficznych uwarunkowań dotyczących konkretnych obszarów regulacyjnych. Stałość sfery regulacyjnej nie jest jednak jednoznaczna.

W ramach tradycyjnego podejścia biznesowego brak większych zmian w uwarunkowaniach prawnych można postrzegać pozytywnie. Firmy dysponują bowiem odpowiednim czasem do wypracowania określonych działań w regulowanych obszarach. Brak częstych zmian regulacyjnych pozwala również ograniczać koszty działań dostosowawczych. Z drugiej strony dla nowoczesnych firm lepszym rozwiązaniem jest elastyczne otoczenie regulacyjne(2).

Efekty wprowadzania nowych regulacji różnią się w zależności od ich horyzontu czasowego. Najczęściej zmiany regulacji w krótkim okresie charakteryzują się negatywnym efektem. Dzieje się tak bowiem zarówno zasoby czasowe, jak i finansowe danej organizacji przeznacza się na dostosowanie do nowych przepisów, a nie na istotną dla firmy sferę aktywności. Natomiast w długim okresie zmiany regulacyjne mogą generować pozytywne skutki. Często stymulują np. sferę innowacji. Przykładem takich zmian są regulacje odnoszące się do ochrony własności intelektualnej bądź pomocy publicznej.

Dobrze funkcjonujący system ochrony własności intelektualnej intensyfikuje działalność B+R. Fakt ten uwarunkowany jest możliwością dłuższego zachowania dla siebie efektów swojej pracy. Zbyt rygorystyczna ochrona tej sfery może mieć również negatywne skutki. Chodzi tu przede wszystkim o ograniczanie rozwoju nowych firm(3).

Kapitał ludzki i społeczny

Kapitał ludzki jest swego rodzaju podstawą do tworzenia zaawansowanych ekosystemów gospodarczych. Gdy jego poziom jest wysoki to stanowi ważny czynnik, który stymuluje wzrost gospodarczy. Przyczynia się także do tworzenia dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości oraz powstawania nowych i innowacyjnych firm.

Kapitał ludzki definiuje się najczęściej jako wiedzę, umiejętności, kompetencje oraz szereg innych atrybutów jednostki, przyczyniających się do generowania dobrobytu zarówno na poziomie indywidualnym, społecznym, jak i ekonomicznym(4).

Należy wspomnieć, że kapitał ludzki jest czymś więcej niż tylko zasobami ludzkimi. Istnieje jednak możliwość przekształcenia zasobów ludzkich w kapitał ludzki. Można tego dokonać przede wszystkim za pomocą edukacji, zdobywania nowych umiejętności oraz ustawicznego szkolenia. Fakt transformacji zasobów ludzkich na kapitał ludzki jest swego rodzaju inwestycją. Zaangażowanych jest w nią wiele podmiotów. Można do nich zaliczyć państwo – edukacja państwowa, pracodawców – szkolenia i inne zainteresowane jednostki – edukacja prywatna. Istotne jest, aby we właściwy sposób ukierunkować proces zmiany zasobów ludzkich w kapitał ludzki. Inwestycja ta ma bowiem generować jak najwyższą stopę zwrotu. Ma tworzyć korzyści ekonomiczne oraz społeczne(5). Akumulacja oraz podnoszenie jakości kapitału ludzkiego muszą być ukierunkowane na zdobywanie i doskonalenie umiejętności w kluczowych dla rozwoju gospodarczego dziedzinach wiedzy.

Kapitał ludzki odgrywa dużą rolę w tworzeniu ekosystemu, który sprzyja powstawaniu startupów. Właściwą cechą dla startupów jest intensywny sposób wykorzystywania badań oraz wiedzy w celu tworzenia produktu lub usługi charakteryzującej się wysoką wartością ekonomiczną. Startupy w możliwie efektywny sposób starają się realizować koncepcje gospodarki, której podstawą jest wiedza. W związku z tym produktywność wiedzy i w efekcie tego również poziom kapitału ludzkiego oraz jakość jego zarządzania odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów startupowych. Wysoki poziom kapitału ludzkiego w ekosystemach powoduje, że panują w nich korzystniejsze warunki pomagające powstawać i rozwijać się nowym startupom. Dzieje się tak bowiem w tego typu ekosystemach jest wysokie prawdopodobieństwo powstania innowacyjnej idei oraz jej komercjalizacji. Regiony, które charakteryzują się wysokim poziomem kapitału ludzkiego są czynnikiem przyciągającym dla przedsiębiorców, którzy z łatwością znajdą w nich właściwych pracowników(6).

Kapitał ludzki to pojęcie bardzo rozległe. Obejmuje bowiem wiele różnych czynników. Nie wszystkie jednak charakteryzują się takim samym stopniem istotności w procesie budowania środowiska, które sprzyja startupom. Do aspektów związanych z kapitałem ludzkim, mających wpływ na stopień przyspieszania przez dany ekosystem rozwoju startupów, można zaliczyć w głównej mierze innowacyjność, profil i poziom kwalifikacji, zarządzanie talentami oraz produktywność pracy(7).

Biorąc natomiast pod uwagę kapitał społeczny można stwierdzić, iż jest to stosunkowo nowa kategoria. Kapitał społeczny posiada wiele definicji. Ich wspólnym elementem jest np. sieć powiązań międzyludzkich, jak również wspólne normy oraz wartości. Skuteczna współpraca pomiędzy poszczególnymi jednostkami oraz grupami jest możliwa dzięki gęstej sieci powiązań społecznych wzmocnionej wspólnymi regułami i normami(8).

Omawiana kategoria dotyczy w bezpośredni sposób sfery życia społecznego, jednakże znaczenie kapitału społecznego obejmuje znacznie szerszy zakres. Dzieje się tak bowiem wpływa on na rozwój ekonomiczny, jak również sferę polityczną oraz instytucjonalną. Kapitał społeczny to swoiste spoiwo umożliwiające skuteczną współpracę ludzi w ramach różnych obszarów życia prywatnego i publicznego. Między kapitałem społecznym i kapitałem ludzkim nie można postawić znaku równości. Pojęcia te nie są tożsame. Kapitał społeczny nie jest sam w sobie zasobem jednostki. Jest on możliwy do zaobserwowania w powiązaniach między jednostkami. Pod pojęciem kapitału ludzkiego rozumie się atrybuty jednostki, natomiast kapitał społeczny skoncentrowany jest na właściwościach relacji występujących między jednostkami i grupami(9).

Kapitał społeczny widoczny jest w wielu równych ludzkich zachowaniach oraz formach aktywności. Do najważniejszych z nich można zaliczyć zaangażowanie obywatelskie, dbanie o nieformalne więzi społeczne, nieprzymuszone członkostwo w różnych organizacjach oraz wzajemne zaufanie(10).

Otoczenie instytucjonalne

Istotnym obszarem, który wpływa na możliwość osiągnięcia sukcesu przez startupy są instytucje znajdujące się w ich otoczeniu. Rozwój startupów jest w sposób pośredni i bezpośredni związany z funkcjonowaniem przyjaznej sieci wzajemnie skorelowanych podmiotów. Sieć ta pozwala startupom uzyskać wsparcie praktyczne, merytoryczne i finansowe.

Podmioty i różne instytucje funkcjonujące w otoczeniu startupu dają mu wsparcie na każdym etapie jego rozwoju. Pozytywne postrzeganie przedsiębiorczości oraz dysponowanie przez potencjalnych startupowców podstawową wiedzą na temat rozpoczęcia i prowadzenia biznesu jest w znacznej mierze uwarunkowane opisywany otoczeniem. Rozwój startupu w jego kolejnych etapach może być również w dużym stopniu zależny od otoczenia instytucjonalnego. Przykładem takiego pozytywnego wpływu jest organizowanie prelekcji, szkoleń oraz warsztatów, dzięki którym przedsiębiorcy mają możliwość dzielenia się swoimi pomysłami oraz poszukiwania nowych rozwiązań. Otoczenie instytucjonalne udostępnia bardzo często startupom przestrzeń do pracy oraz niezbędną infrastrukturę. Jednostki naukowe, które współpracują efektywnie z biznesem bardzo często doprowadzają do powstawania oraz rozwijania przedsięwzięć o innowacyjnym charakterze.

Prawidłowo funkcjonujące środowisko, które wspomaga powstawanie oraz rozwój startupów bardzo często opiera się na współdziałaniu różnych podmiotów oraz instytucji. Do tego grona zalicza się np. instytucje otoczenia biznesu (IOB), administrację samorządową i rządową, jak również jednostki naukowo-badawcze.

Natura IOB powoduje, że są one ukierunkowane przede wszystkim tylko na startupy. Z tego też względu ich rola w otoczeniu instytucjonalnym jest bardzo szczególna. Usługi IOB to kluczowy element funkcjonowania całego ekosystemu. Instytucje otoczenia biznesu występują przede wszystkim w postaci inkubatorów technologicznych, platform akceleracyjnych oraz parków technologicznych. IOB powoływane są zazwyczaj przez jednostki samorządu terytorialnego bądź też inne publiczne podmioty.

Odpowiednio ukierunkowana aktywność lokalnych i regionalnych władz samorządowych pozwala im w efektywny sposób rozwijać ekosystem startupów i zachęcać je do podejmowania większej aktywności bądź nawet zmiany lokalizacji. Zaangażowanie władz lokalnych w proces rozwoju ekosystemu startupów jest bardzo zróżnicowane. Jest to wynik różnego podejścia do relacji między państwem a przedsiębiorcami.

Oprócz władz na szczeblu lokalnym oraz regionalnym, wpływ na środowisko startupowe oraz na wspieranie tego ekosystemu mają także agencje centralne. Poprzez realizowanie krajowych strategii innowacji dokładają starań by ułatwić funkcjonowanie kolejnym elementom ekosystemu. Maksymalizują wpływ na rozwój gospodarki i zwiększają tym samym liczbę nowych skalowalnych inicjatyw. Funkcjonując zazwyczaj jako agendy rządowe, dysponują środkami z budżetu centralnego, których głównym przeznaczeniem jest realizacja projektów służących startupom w sposób bezpośredni i pośredni.

Efektywny ekosystem startupowy musi w obecnych czasach być także katalizatorem dla współpracy środowiska naukowego. Dzięki temu eksperci z różnych dziedzin mogą wspólnie rozwijać swoje pomysły. Przykładami wykorzystania potencjału, który leży w nauce jest współpraca startupów z instytutami badawczymi. Razem tworzą konsorcja. Efektem takiej kooperacji jest zazwyczaj komercjalizacja danego pomysłu, który bardzo często ma akademicki rodowód. Odpowiednie środowisko naukowe odgrywa bardzo ważną rolę w otoczeniu startupów. Jednostki naukowe wspierają środowisko startupowe przede wszystkim poprzez udostępnianie odpowiednich technologii. Startupy mogą również rozwijać know-how bazując na zasobach środowiska naukowego. Poprzez opisywaną współpracę rozumie się również dostęp do wykwalifikowanych ekspertów.

Podsumowanie

Ekosystemy, które są najbardziej przyjazne dla rozwoju startupów stanowią bardzo rozbudowane środowiska. W ramach tych środowisk funkcjonują skorelowane i współzależne od siebie obszary. Skuteczny rozwój startupów wymaga spełnienia wielu warunków w ramach różnych obszarów, które charakteryzują się znacznym wpływem na działalność przedsiębiorstw. Ważne jest, aby zarówno zasoby materialne, jak i niematerialne ekosystemów były rozwijane w sposób zrównoważony. Chodzi tu również o zasoby łatwe do wyliczenia i trudno mierzalne. Jest to kolejno np. poziom finansowania i zaufanie oraz otwartość społeczeństwa.

Nie wszystkie składowe ekosystemu startupów muszą być rozwinięte do takiego samego wysokiego poziomu oraz nie do wszystkich też musi być równie łatwa dostępność, by można było stwierdzić, iż dany ekosystem funkcjonuje w sposób prawidłowy. Jednakże braki w jakimkolwiek z elementów ekosystemu mogą mieć oczywiście wpływ na rozwój danego startupu.

–

Autor artykułu: Konrad Rojek

–

Bibliografia

1. Blind K., The Impact of Regulation on Innovation, Nesta Working Paper No. 12/02.

2. Bravo-Biosca A., Criscuolo Ch., Menon C., What drives the dynamics of business growth?, OECD Science, Technology and Industry Policy Papers, 2013, No. 1.

3. Diagnoza ekosystemu startupów w Polsce, Deloitte 2016.

4. Działek J., Kapitał społeczny – ujęcia teoretyczne i praktyka badawcza, „Studia Regionalne i Lokalne” 2011.nr 3(45)

5. OECD, The Well-being of Nations, The Role of Human and Social Capital, 2001.

6. Sabatini F., Does Social Capital Improve Labour Productivity in Small and Medium Enterprises?, Rzym 2006.

7. Sajkiewicz A., Strategia zmian w zasobach ludzkich, [w:] A. Sajkiewicz (red.), Zasoby ludzkie w firmie, Warszawa 2000.

8. Sierocińska K., Kapitał społeczny. Definiowanie, pomiar i typy, „Studia Ekonomiczne” 2011, nr 1 (68).

9. Tchórz A., Kotra J., Rezultaty działania parków i inkubatorów technologicznych w kontekście oceny ich funkcjonowania, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2012, nr 717.

10. Wieczorek M., Prawo dla startupu, Wyd. Helion, Gliwice 2016.