Rok 2024 przyniósł wiele polskiemu sektorowi kosmicznemu, potwierdzając jego dynamiczny rozwój i rosnące ambicje na arenie międzynarodowej. Od technologii rakietowych, przez rozwój satelitów, aż po współpracę w międzynarodowych misjach eksploracyjnych, Polska konsekwentnie buduje swoją pozycję jako istotny gracz w branży kosmicznej.
Misja IGNIS i Sławosz Uznański
Oczywiście, najważniejszym elementem polskiego sektora, jest obecnie misja IGNIS, planowana na wiosnę 2025 roku. Polski astronauta projektowy Europejskiej Agencji Kosmicznej, Sławosz Uznański weźmie udział w tej misji, która obejmie zarówno prace badawcze, jak i testowanie nowych technologii. Na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej przeprowadzone zostaną eksperymenty z zakresu mikrobiologii, medycyny i materiałoznawstwa. Eksperymenty te mają na celu zbadanie wpływu mikrograwitacji na strukturę materiałów i organizmy żywe, co może mieć zastosowanie w rozwijaniu technologii dla długoterminowych misji kosmicznych, takich jak eksploracja Marsa.
Czytaj także: Czy w nieważkości można mieć odlotowe pomysły? Maciej Myśliwiec (Space Agency) o marketingu dla spacetechów
Ważnym elementem misji będzie także testowanie jednostki przetwarzanie danych LeopardISS, która pozwoli podmiotom analizować działanie ich algorytmów w kosmosie bez konieczności wynoszenia satelity na orbitę. Oczywiście niezwykle ważny będzie także aspekt społeczny tej misji – zwiększy świadomość Polaków na temat kosmosu i spopularyzuje go.
Rakieta ILR-33 BURSZTYN 2K
3 lipca 2024 roku z bazy Andøya Space w Norwegii Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa wystrzelił rakietę ILR-33 BURSZTYN 2K, która osiągnęła pułap 101 km i przekroczyła tym samym umowną granicę kosmosu – Linię Karmana. Był to moment niezwykle istotny, który potwierdził zdolność polskich podmiotów do niezależnego dostępu do przestrzeni kosmicznej. Jest to także pierwsza na świecie rakieta suborbitalna, w której jako utleniacz zastosowano nadtlenek wodoru o stężeniu 98%. Technologia ta nie tylko czyni rakietę bardziej przyjazną środowisku, ale również upraszcza jej obsługę naziemną.
Rakieta BURSZTYN ma potencjał, by stać się platformą do wynoszenia małych ładunków naukowych i technologicznych, co otwiera Polsce drogę do komercyjnego wykorzystania przestrzeni kosmicznej. Ponadto sukces BURSZTYNA wyznacza nowe kierunki rozwoju dla polskich instytutów badawczych, które planują dalsze testy i modyfikacje tego innowacyjnego napędu.
Hiperspektralne zobrazowania Ziemi z Intuition-1
Satelita Intuition-1, opracowany przez firmę KP Labs, został wyniesiony na orbitę 11 listopada 2023 roku na pokładzie rakiety Falcon 9 w ramach misji Transporter-9. W kwietniu 2024 roku przesłano pierwsze hiperspektralne zobrazowania Ziemi, które potwierdziły możliwości zaawansowanych algorytmów sztucznej inteligencji zastosowanych w satelicie i przetwarzanie danych na orbicie. Dzięki analizie danych w czasie rzeczywistym Intuition-1 pozwala na monitorowanie zmian środowiskowych, takich jak wylesienia, zanieczyszczenia czy zmiany w szacie roślinnej. Ta technologia może wspierać zarządzanie kryzysowe, planowanie przestrzenne oraz rozwój rolnictwa precyzyjnego.
Scanway leci na Księżyc
W grudniu 2024 roku firma Scanway ogłosiła nawiązanie współpracy z amerykańską spółką Intuitive Machines, jednym z liderów komercyjnej eksploracji Księżyca. W ramach tego partnerstwa Scanway dostarczy zaawansowany instrument optyczny do mapowania powierzchni Księżyca. Misja z udziałem tego instrumentu jest planowana już na koniec 2025 roku.
Czytaj także: Scanway wspiera eksplorację Księżyca – dwa projekty z udziałem Spółki zakwalifikowane do wstępnej fazy A programu ESA
Wybór polskiej firmy przez Intuitive Machines to znaczące osiągnięcie, podkreślające wysoką jakość rozwiązań Scanway. To także pierwszy taki kontrakt dla polskiej spółki. Instrument Scanway będzie ważny dla precyzyjnego gromadzenia danych obrazowych, co wspomoże badania naukowe oraz komercyjne działania na Srebrnym Globie. Współpraca ta jest ważnym krokiem w kierunku umiędzynarodowienia polskich technologii kosmicznych i ich wykorzystania w ambitnych projektach eksploracyjnych.
Największy jak dotąd polski satelita – EagleEye
EagleEye, realizowany przez Creotech Instruments we współpracy z firmą Scanway i Centrum Badań Kosmicznych PAN, miał na celu dostarczanie obrazów o wysokiej rozdzielczości. EagleEye, zaprojektowany jako satelita operujący na niskiej orbicie (VLEO), miał dostarczać dane o rozdzielczości jednego metra na piksel, co umożliwiłoby szczegółowe analizy powierzchni Ziemi. Choć konstrukcja nie osiągnęła etapu operacyjnego, stanowiła ważny krok w rozwoju polskich kompetencji satelitarnych.
Systemy optyczne na rakiecie Ariane 6
Firma Scanway dostarczyła kamery w ramach projektu YPSAT, które znalazły się na pokładzie nowej europejskiej rakiety Ariane 6. Technologie te pozwalają na monitorowanie krytycznych etapów misji, takich jak separacja stopni rakiety i uwalnianie satelitów. Kamery serwisowe są wyposażone w zaawansowane systemy optyczne, które zapewniają wysoką jakość obrazu i niezawodność w ekstremalnych warunkach.
Narodowy System Informacji Satelitarnej
Ale popatrzmy też na Ziemię z orbity. W 2024 roku Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) uruchomiła Narodowy System Informacji Satelitarnej (NSIS), który ma na celu integrację i udostępnianie danych satelitarnych na potrzeby administracji publicznej, sektora naukowego oraz przedsiębiorstw. System ten pozwala na szybsze i bardziej precyzyjne analizowanie danych związanych z monitoringiem środowiskowym, zarządzaniem kryzysowym czy planowaniem przestrzennym.
Czytaj także: Halo, Ziemia! Polskie Partnerstwo stawia na niezależność satelitarną
Dzięki NSIS Polska zyskuje dostęp do zaawansowanych narzędzi wspierających podejmowanie decyzji w kluczowych obszarach gospodarki i ochrony środowiska. System umożliwia także integrację danych z międzynarodowych źródeł, takich jak Copernicus, wzmacniając współpracę na poziomie europejskim. Uruchomienie NSIS to istotny krok w rozwoju infrastruktury kosmicznej kraju.
Kontrakt od MON na program MikroGlob
Dosłownie tydzień temu Firma Creotech Instruments podpisała z Ministerstwem Obrony Narodowej (MON) kontrakt na budowę czterech mikrosatelitów obserwacyjnych w ramach programu MikroGlob. Wartość umowy wynosiła 556,7 mln złotych, co czyni ją największym zamówieniem satelitarnym w historii polskiego sektora kosmicznego. Mikrosatelity, bazujące na platformie HyperSat, zostaną wyposażone w zaawansowane sensory optyczne, umożliwiające obserwację Ziemi w świetle widzialnym i bliskiej podczerwieni.
Czytaj także: Creotech Instruments pozyskało dofinansowanie na rozwój paneli fotowoltaicznych dla satelitów
Celem programu MikroGlob będzie wzmocnienie zdolności rozpoznawczych Sił Zbrojnych RP, co pozwoli na niezależne pozyskiwanie danych obrazowych kluczowych dla obronności kraju. Planuje się, że satelity zostaną umieszczone na niskiej orbicie heliosynchronicznej (SSO), a ich wyniesienie zaplanowano do 2027 roku.
Uczestnictwo w programie Artemis Accords
Polska angażuje się w program Artemis Accords, szczególnie w zakresie mapowania powierzchni Księżyca. Mapowanie Księżyca ma kluczowe znaczenie dla planowania przyszłych misji załogowych, budowy infrastruktury księżycowej i badania zasobów naturalnych. Polska wnosi wkład w te inicjatywy, wykorzystując swoje kompetencje w dziedzinie systemów optycznych, robotyki i przetwarzania danych.
PIAP Space i program Argonaut
Jeszcze więcej Księżyca zbadać będziemy mogli dzięki projektowi realizowanemu przez PIAP Space, który przygotowywało studium wykonalności programu Argonaut, realizowanego przez Europejską Agencję Kosmiczną. Program ten ma na celu opracowanie systemów robotycznych zdolnych do operowania na powierzchni Księżyca, w tym zaawansowanych manipulatorów i autonomicznych pojazdów. PIAP Space odpowiada za projektowanie kluczowych elementów ramienia robotycznego, które mają być wykorzystywane w przyszłych misjach eksploracyjnych i logistycznych. Wdrożenie tych technologii pozwoli na automatyzację procesów takich jak budowa baz księżycowych czy zbieranie próbek kosmicznej, co otwiera przed Polską nowe możliwości w międzynarodowych misjach eksploracyjnych.
Polska w misjach JUICE i HERA
Polskie instytuty badawcze znalazły się także na pokładzie sondy JUICE (JUpiter ICy Moons Explorer), która w tym roku leciała dalej w kierunku Jowisza. Celem misji jest badanie księżyców Jowisza, zaangażowanych było kilka polskich podmiotów. Centrum Badań Kosmicznych PAN (CBK PAN) uczestniczyło w przygotowaniu instrumentów naukowych na pokładzie sondy, w tym komponentów systemów pomiarowych do badania pól magnetycznych i atmosfer księżyców Jowisza.
Firma Creotech Instruments odpowiadała za montaż elektroniki dwóch kluczowych instrumentów badawczych. Również Astronika wniosła znaczący wkład, dostarczając wysięgniki dla instrumentów LP-PWI oraz anteny RWI, które będą kluczowe dla badań fal plazmowych i radiowych w otoczeniu Jowisza.
Polacy także obecni są w misji HERA, której celem jest zbadanie skutków zderzenia sondy DART z asteroidą Dimorphos, Centrum Badań Kosmicznych PAN uczestniczyło w przygotowaniach naukowych, dostarczając komponenty do instrumentów pomiarowych. Polska firma Astronika również była zaangażowana, dostarczając innowacyjne mechanizmy antenowe dla CubeSatów Juventas. Misja będzie niezwykle istotna dla przyszłej ochrony planetarnej.
Misja Proba-3 – polski wkład w badania korony słonecznej
Misja Proba-3, zainicjowana przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA), to niezwykłe przedsięwzięcie, którego celem będzie realizacja precyzyjnego lotu w formacji dwóch satelitów. A to wszystko, żeby zbadać koronę słoneczną – zewnętrzną warstwę atmosfery Słońca, której obserwacje są zwykle utrudnione przez intensywne światło słoneczne. Misja wykorzysta dwa obiekty: jeden wyposażony w tarczę zasłaniającą Słońce, a drugi – w koronograf umożliwiający szczegółowe obserwacje. Precyzyjne utrzymanie formacji z dokładnością do milimetrów pozwoli stworzyć teleskop o długości 144 metrów, co otworzy nowe możliwości badawcze.
Czytaj także: Dziś startują satelity misji Proba-3 współtworzonej przez Polaków
W realizację tej misji zaangażowane były również polskie firmy i instytucje. Centrum Badań Kosmicznych PAN (CBK PAN) uczestniczyło w projektowaniu i dostarczaniu instrumentów badawczych, które wspierają precyzyjne pomiary i działanie koronografu, SENER Polska dostarczyło mechanizmy wspierające integrację instrumentów naukowych, zapewniając niezawodność ich działania w warunkach kosmicznych, GMV Polska opracowało zaawansowane systemy nawigacyjne, które umożliwiają autonomiczne utrzymanie formacji dwóch satelitów, N7 Space było odpowiedzialne za rozwój oprogramowania pokładowego, które zarządza precyzyjnym sterowaniem misji, a Creotech Instruments dostarczyło elektronikę i wsparło integrację podsystemów misji, podkreślając swoje kompetencje w zakresie zaawansowanych technologii kosmicznych.
