– Najnowszy raport opublikowany przez PARP pokazuje, że 20 lat naszego kraju w strukturach unijnych przyniosło nam wymierne korzyści. Ten potencjał dostrzegają również ekonomiści Międzynarodowego Funduszu Walutowego, którzy spodziewają się, że wzrost PKB Polski przyspieszy do 3,1% w 2024 r. i 3,5% w 2025 r. Również Bank Światowy podniósł prognozę wzrostu gospodarczego Polski na 2024 r. o 0,4 p.p. do 3%. Nie mam wątpliwości, że tak wysoka ocena możliwości naszego kraju za granicą jest efektem wysiłku polskich przedsiębiorców – mówi Katarzyna Duber-Stachurska, prezes PARP.
Co drugą złotówkę PKB generuje sektor MŚP
Przedsiębiorstwa działające w Polsce wytwarzają obecnie blisko dwie trzecie polskiego PKB (67,9%). Największy wkład mają MŚP, które generują blisko co drugą złotówkę PKB (45,3%). Na przestrzeni lat 2004–2022 sytuacja finansowa polskich firm diametralnie się zmieniła. Przychody ogółem przedsiębiorstw niefinansowych zwiększyły się nominalnie 3,6-krotnie (do 7,9 bln zł), produkcja – 3,4-krotnie (do 5,8 bln zł), a wartość dodana – 3,3-krotnie (do 1,9 bln zł).
Wszystkie grupy przedsiębiorstw istotnie zwiększyły swoje nominalne przychody rok do roku: mikrofirmy o 24,4%, małe – o 20,4%, średnie – o 27,0%, a duże – o 27,7%, jednak biorąc pod uwagę inflację, wzrost realny nie był aż tak duży. Jeśli chodzi o wskaźniki rentowności obrotu, zanotowano pogorszenie we wszystkich grupach firm. Największą rentownością cechowały się mikrofirmy (8,0%), potem kolejno – średnie (6,3%) i małe (6,0%). Najsłabiej w tym zestawieniu wypadły duże przedsiębiorstwa (z wynikiem 5,4%).
Przekroczyć granice
Od 2005 r. polski eksport wyrobów i usług wzrósł realnie trzykrotnie, do ponad 2 bln zł w 2022 r. Liczba eksporterów wyrobów wzrosła w latach 2007–2022 o 57%, a liczba eksporterów usług zwiększyła się na przestrzeni lat 2010–2022 o 69%.
Niestety, liczba polskich przedsiębiorstw zajmujących się eksportem lub importem jest nadal niska. W 2022 r. tylko 4,8% firm w Polsce (tj. 113,9 tys.) sprzedawało wyroby za granicę, a zaledwie 0,85% (19,9 tys.) – usługi. Polski eksport jest zdominowany w dużej mierze przez przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego. Od tej grupy pochodzi blisko dwie trzecie wartości eksportu (63,6%), choć stanowią jedną trzecią polskich eksporterów (32,7%).
Struktura zatrudnienia i wynagrodzenie
Od wejścia Polski do Unii liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw wzrosła z 8,2 mln do 10,3 mln (według stanu na koniec 2022 r.). Wzrosła też przeciętna liczba zatrudnionych w przedsiębiorstwach – z 5,7 mln do 7,1 mln osób. W latach 2024-2022 wynagrodzenia poszły w górę niemal trzykrotnie – z 2336 do 6731 zł.
W sektorze MŚP pracuje 6,9 mln osób, z czego prawie 4,4 mln w mikrofirmach. W 2022 r. kolejny raz spadła liczba osób pracujących w małych firmach (o ok. 12 tys. osób) i osiągnęła poziom nieco ponad 1 mln. Mniej osób niż rok wcześniej pracowało także w firmach średniej wielkości (ponad 1,5 mln – spadek o ponad 26 tys.). Natomiast w dużych przedsiębiorstwach – pomimo ich niewielkiej liczebności – liczba pracujących wzrosła o niemal 67 tys. osób. W rezultacie duże przedsiębiorstwa były miejscem pracy dla 3,4 mln osób (33% ogólnej liczby pracujących w sektorze przedsiębiorstw).
Rok 2022 był kolejnym rokiem ze wzrostem wynagrodzeń we wszystkich klasach wielkości przedsiębiorstw, a zmiany zachodzące w tym zakresie na przestrzeni ostatnich 5 lat miały bardziej dynamiczny charakter niż w latach wcześniejszych. Ogółem miesięczne nominalne wynagrodzenie brutto na jednego zatrudnionego w sektorze przedsiębiorstw wynosiło 6 731 zł i było wyższe o 798 zł niż w roku poprzednim, co oznacza wzrost o 13,5%.
Zmiana jedyną stałą
„Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce” skupia się na analizie rozwoju polskiej gospodarki w latach 2004–2022. W tym czasie znacznym przeobrażeniom uległa struktura branżowa przedsiębiorstw z sektora MŚP. Wzrosło znaczenie sektora usługowego – z 42,8% do 55,2% (o 12,4 p.p.) oraz budowlanego (z 9,3% do 15,5%, o 6,2 p.p.). Zmniejszył się za to udział przedsiębiorstw handlowych (z 35,7% do 20,0%, o 15,7 p.p.) i przemysłowych (z 12,2% do 9,3%, o 2,9 p.p.).
Na przestrzeni lat obserwujemy także postęp w innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej. Średni udział przedsiębiorstw innowacyjnych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych wzrósł w latach 2006–2022 z poziomu 22,5% do 32,5%.
Bardzo duża zmiana nastąpiła także w obszarze aktywności przedsiębiorstw, jeśli chodzi o korzystanie z technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych. W 2004 r. 28% firm miało szerokopasmowy dostęp do internetu, w 2023 r. było ich już 98,7%. Udział przedsiębiorstw dysponujących własną stroną internetową zwiększył się w ciągu ostatnich 20 lat z 44% do 67,3%. Z kolei w obszarze wykorzystania sieci komputerowych do otrzymywania zamówień – z 4% w 2004 r. do 18% w 2022 r.
Polska Wschodnia zmniejsza dystans
Polska Wschodnia to makroregion, który przez lata odstawał pod wieloma względami od średniej krajowej m.in. najniższym PKB na mieszkańca wynoszącym w 2024 r. w poszczególnych województwach makroregionu od 35 do 39% średniej dla 27 krajów Unii Europejskiej. Według danych za 2022 r. te odsetki wynoszą już od 55 do 59% unijnej średniej.
– Od czasu akcesji Polski do UE w ramach kolejnych programów ten region otrzymuje wsparcie na rozwój z funduszy europejskich, m.in. za pośrednictwem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Unijne i krajowe środki przyczyniły się do powstania wielu inicjatyw i inwestycji, dzięki czemu Polska Wschodnia zrywa z wizerunkiem biedniejszej i mniej atrakcyjnej gospodarczo niż reszta kraju. W ciągu 20 lat przyznaliśmy blisko 20 mld zł dofinansowania dla firm, samorządów, instytucji wspierających innowacje w regionie – stwierdza Katarzyna Duber-Stachurska.
W 2022 r. ogólna liczba firm nowo zarejestrowanych w REGON sięgnęła 385 966. W tym okresie w całej Polsce Wschodniej odnotowano ponad 63,5 tys. nowych rejestracji, najwięcej w województwie lubelskim (17,4 tys.).
Współcześnie Polska Wschodnia oferuje potencjalnym inwestorom różnorodne możliwości w takich obszarach jak ekologia, turystyka, energetyka odnawialna, rolnictwo ekologiczne czy rozwój nowoczesnych technologii. Inwestorzy mogą liczyć na korzystne warunki do prowadzenia działalności, a także na dostęp do wykwalifikowanej kadry za sprawą obecności licznych ośrodków akademickich.
Jak stoją innowacje?
Według najnowszych badań GUS, dotyczących działalności innowacyjnej przedsiębiorstw o liczbie pracujących 9 osób i więcej, w sektorze przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych (z wyłączeniem budownictwa), w latach 2020–2022 (okres badawczy obejmuje prawie 3 lata pandemii COVID-19 oraz pierwszy rok wojny w Ukrainie) innowacyjność przedsiębiorstw ogółem była na poziomie 32,2%, tj. taki odsetek badanych firm wdrażało innowacje.
Podobnie jak w latach poprzednich innowacje produktowe lub procesów biznesowych najczęściej wprowadzały duże podmioty (o liczbie pracujących 250 osób i więcej) (72,1% przedsiębiorstw przemysłowych oraz 62,3% usługowych wobec odpowiednio 68,9% i 60,8% w poprzednim okresie badawczym).
Nie wszystkie podmioty realizujące innowacyjny projekt w badanym okresie zakończyły go sukcesem – taki projekt mógł zostać przerwany, zaniechany lub nie został zakończony. Różnice pomiędzy odsetkiem firm aktywnych innowacyjnie a innowacyjnymi są wyższe w przypadku firm z sektora przemysłu. Największą skalę niepowodzeń można zauważyć wśród firm średnich z sektora przemysłu – ponad 7 p.p.
W latach 2020–2022 wśród przedsiębiorstw przemysłowych najwyższy odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych odnotowano w działach:
- produkcja wyrobów farmaceutycznych – 64,7%,
- produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej – 54,8%,
- produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych – 54,1%,
- produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych – 49,5%.
Natomiast najmniej innowacyjna branża to produkcja odzieży – 17,2%.
Największym odsetkiem przedsiębiorstw innowacyjnych cechowały się następujące branże sektora usług:
- ubezpieczenia, reasekuracja i fundusze emerytalne – 88,9%,
- badania naukowe i prace rozwojowe – 62,2%,
- produkcja filmów, programów telewizyjnych i nagrań – 61,0%,
- działalność usługowa w zakresie informacji – 50,9%.
Natomiast najmniej innowacyjna branża to działalność pocztowa i kurierska – 24,5%.
Raport PARP można pobrać tutaj.
Wykresy, tabele: „Raport o stanie sektora MSP w Polsce 2024”
