Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula Von Der Leyen ogłosiła w Paryżu pakiet o wartości 500 mln euro, który ma wspierać badania naukowe w latach 2025–2027. Program „Wybierz Europę dla nauki” ma być odpowiedzią na pogarszającą się sytuację środowisk naukowych w Stanach Zjednoczonych.
– Rola nauki w dzisiejszym świecie jest kwestionowana. Kwestionowane są inwestycje w podstawowe, wolne i otwarte badania. Co za gigantyczny błąd w obliczeniach – powiedziała Von Der Leyen. – Bardziej niż kiedykolwiek musimy stanąć w obronie nauki.
Nowe środki mają uczynić Unię „magnesem dla naukowców”, uzupełniając działający już program Horyzont Europa, który w latach 2021–2027 dysponuje budżetem 93,5 mld euro. Na 2024 rok zaplanowano z niego wydatki w wysokości 12,7 mld euro.
Komisja Europejska zapowiedziała również zwiększenie inwestycji w badania i rozwój do 3% PKB do 2030 roku. W 2023 roku wydatki na B+R w UE wyniosły 2,22% PKB. Von Der Leyen zadeklarowała ponadto przyspieszenie procesu komercjalizacji badań poprzez Europejski Akt o Innowacyjności i nową „Strategię Startupów i Scaleupów”, która ma zlikwidować bariery regulacyjne i ułatwić dostęp do kapitału VC.
Kontekstem dla tych działań są zmiany zachodzące w USA. Amerykańska administracja pod rządami Donalda Trumpa ogranicza finansowanie nauki i wywiera coraz większą presję na środowiska badawcze. Dotyczy to zwłaszcza takich obszarów jak zmiany klimatyczne, różnorodność czy szczepienia. Europejscy decydenci widzą w tym okazję do przyciągnięcia utalentowanych badaczy do UE.
„Choose France for Science”
Francja już wcześniej ruszyła z podobną inicjatywą. W kwietniu zaprezentowano program „Choose France for Science”, którego celem jest łączenie zagranicznych naukowców z francuskimi instytucjami badawczymi w projektach dotyczących zdrowia, klimatu, cyfryzacji, sztucznej inteligencji, rolnictwa czy dekarbonizacji. W ramach tej inicjatywy nowe programy badawcze uruchomiły m.in. CNRS – renomowane centrum badań naukowych.
Prezydent Emmanuel Macron zapowiedział, że 100 mln euro zostanie przeznaczone na działania w ramach „Choose France for Science” z budżetu programu France 2030 – pięcioletniego projektu o wartości 54 mld euro, uruchomionego w 2021 roku. Program ten napotyka jednak na krytykę ze strony środowisk naukowych. Wskazują one na ograniczenia w finansowaniu – w budżecie na 2025 rok zmniejszono środki France 2030 o ponad 2 mld euro, jednocześnie obniżając ulgi podatkowe i zwiększając koszty pracy dla startupów zajmujących się B+R.
Podobne działania podejmuje również Wielka Brytania, która ogłosiła nowy program wsparcia dla międzynarodowych talentów naukowych. Przeznaczy na ten cel 50 mln funtów (ok. 59 mln euro), z których finansowane będą granty badawcze i pomoc w relokacji naukowców do Zjednoczonego Królestwa.
