Sprawa budzi niepokój w środowisku naukowym, które od dawna apeluje o zwiększenie nakładów na badania. Środki zostały przyznane w formie obligacji i formalnie trafiły do NCN.
NCN pracuje nad rozwiązaniem problemu
O przyznaniu dodatkowych funduszy premier Donald Tusk poinformował w listopadzie 2024 roku. Wówczas dyrektor Jóźwiak uznał, że decyzja rządu może zapobiec wstrzymaniu niektórych konkursów.
– W obecnym stanie prawnym nie mamy możliwości ich bezpośredniego wykorzystania na realizację naszych zadań – powiedział prof. Krzysztof Jóźwiak w rozmowie z PAP.
Jak dodał, NCN pracuje nad rozwiązaniem problemu i pozostaje w stałym kontakcie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Nowelizacja ustawy o NCN a finansowanie
Wiceministra nauki Karolina Zioło-Pużuk przyznała, że sytuacja wymaga „bardzo głębokich zmian w ustawie”. Resort planuje wprowadzenie odpowiednich poprawek jeszcze w tym roku. Zioło-Pużuk ujawniła również, że rozważano połączenie tej sprawy z procedowaną obecnie nowelizacją ustawy o NCN, dotyczącą wynagrodzeń pracowników. Ostatecznie zrezygnowano z tego pomysłu ze względu na odmienność tematyczną obu zagadnień.
Podobne stanowisko przedstawił prof. Jóźwiak, przypominając, że obecna nowelizacja ustawy dotyczy wynagrodzeń, a jej opracowanie trwało ponad rok. – Nie łączyłbym tych dwóch spraw – podkreślił.
Trudna sytuacja finansowa NCN
Dyrektor NCN zaznaczył, że sytuacja finansowa instytucji od dłuższego czasu jest trudna. W 2024 roku NCN otrzymało dodatkowe 200 mln zł, które natychmiast przeznaczono na finansowanie projektów z wysokim ryzykiem odrzucenia z powodu ograniczeń budżetowych. Choć tegoroczny budżet instytucji jest zabezpieczony, Jóźwiak przyznaje, że ogólna pula środków przeznaczonych na konkursy jest wciąż zbyt mała, a wiele wartościowych projektów nie otrzymuje finansowania.
Badania podstawowe
Środowisko naukowe od miesięcy apeluje o zwiększenie nakładów na badania. We wrześniu ubiegłego roku Rada Narodowego Centrum Nauki wezwała rząd do zmian w projekcie ustawy budżetowej i zwiększenia środków dla NCN o kolejne 300 mln zł oraz o dodatkowe 2 mln zł na wynagrodzenia pracowników w 2025 roku i kolejnych latach. W latach 2011–2022 instytucja przyznała niemal 30 tys. grantów na łączną kwotę ok. 16 mld zł.
Wiceministra Zioło-Pużuk zapewniła, że prace nad kolejną nowelizacją ustawy o NCN są już zaawansowane.
– Czekamy tylko na ostateczne uwagi ze strony NCN do naszych propozycji – podsumowała Karolina Zioło-Pużuk, wiceministra nauki.
