W dniach 6–7 maja 2025 roku konsorcjum projektu EPIC-SHIFT uroczyście zainaugurowało swoją działalność podczas spotkania w zabytkowym gmachu Uniwersytetu w Lund w Szwecji. Ta nowatorska i interdyscyplinarna inicjatywa badawcza — Securing Holistic and Impactful Food Systems Transformation with Novel Foods Based on Alternative Proteins — uzyskała dofinansowanie w wysokości 4,5 miliona euro z europejskiego programu Horyzont Europa.
Głównym celem projektu EPIC-SHIFT jest wsparcie strategii Unii Europejskiej dotyczącej dywersyfikacji źródeł białka poprzez stworzenie bezprecedensowej, niezależnej bazy wiedzy na temat środowiskowych, ekonomicznych i społecznych aspektów produkcji nowej żywności opartej na alternatywnych źródłach białka (novel foods derived from alternative protein sources -NFAP). Projekt przewiduje wszechstronne badania nad alternatywnymi źródłami białka jako jedną z kluczowych dróg różnicowania białka w diecie człowieka. W centrum zainteresowania znajdują się białka uzyskiwane z grzybów, bakterii, mikro- i makroalg, owadów, a także z produktów ubocznych rolnictwa i akwakultury.
Aby osiągnąć założone cele, projekt EPIC-SHIFT obejmuje szeroki zakres zagadnień, takich jak dynamika rynku alternatywnych źródeł białka, zachęty oraz bariery inwestycyjne, korzyści zdrowotne i żywieniowe, aspekty społeczne, a także wpływ ram regulacyjnych na dostęp do rynku oraz akceptację nowej żywności przez różne grupy w systemie żywnościowym, w tym konsumentów. Dzięki wielopodmiotowemu podejściu oraz różnorodnym formom zaangażowania organizacji z sektora żywnościowego, projekt wspiera współtworzenie wiedzy przez naukowców, przedstawicieli przemysłu, decydentów i administrację publiczną oraz organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Wypracowane w ramach projektu wyniki posłużą do sformułowania potencjalnych ścieżek i narzędzi, które umożliwią budowę bardziej odpornej, sprawiedliwej, zrównoważonej i sprzyjającej zdrowiu obywateli strategii dywersyfikacji białka w Unii Europejskiej.
Czytaj także: Ekotechnologia przyszłości: czy owady mogą mogą uratować świat przed plastikiem?
EPIC-SHIFT: wsparcie transformacji, odporności i konkurencyjności systemów żywnościowych UE
W obliczu rosnącego zapotrzebowania na białko w Unii Europejskiej oraz wyzwań związanych z niewystarczającą efektywnością i niezrównoważeniem europejskiego systemu żywnościowego, nowa żywność oparta na alternatywnych źródłach białka (NFAP) – takich jak grzyby, bakterie, mikro- i makroalgi, owady oraz produkty uboczne rolnictwa i akwakultury, może stanowić istotną szansę na poprawę sytuacji. Zmiany w nawykach żywieniowych, polegające na włączeniu do diety nowych źródeł białka obok tradycyjnych, mogłyby pomóc Unii Europejskiej ograniczyć zależność od białka pochodzenia zwierzęcego. Taka dywersyfikacja nie tylko wspiera bezpieczeństwo żywnościowe, ale również może przyczynić się do ograniczenia śladu środowiskowego związanego z rosnących zapotrzebowaniem na białko, co jest kluczowe w kontekście celów zrównoważonego rozwoju, a co za tym idzie mogłyby pomóc zmniejszyć, związany z rosnącym zapotrzebowaniem na białko, ślad środowiskowy. Nowa żywność oparta na alternatywnych źródłach białka ma potencjał wzmacniania odporności systemu żywnościowego na kryzysy, takie jak zakłócenia w łańcuchach dostaw czy zmiany klimatyczne, a jednocześnie stwarza nowe możliwości ekonomiczne dla podmiotów sektora rolno-spożywczego w Europie. Analiza potencjału NFAP może odegrać kluczową rolę w budowaniu skutecznych strategii UE dotyczących białka oraz zapewnianiu odpowiednich ilości białka w diecie obywateli na całym kontynencie.
Pomimo dużego potencjału, wiedza dotycząca ich środowiskowego, ekonomicznego i społecznego wpływu w kontekście masowej produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji pozostaje wciąż ograniczona i rozproszona. Dotychczas nie została ona zintegrowana z całościową wizją systemu żywnościowego, która uwzględniałaby złożone zależności i powiązania między uczestnikami tego systemu. Realizacja tego celu możliwa jest dzięki unikalnemu partnerstwu, które obejmuje wiodące uniwersytety, instytuty badawcze, startupy, uznane firmy spożywcze, akceleratory, międzynarodowe inicjatywy innowacyjne, rolników oraz organizacje konsumenckie. Tak szeroka współpraca umożliwia spojrzenie na wyzwania i szanse związane z rozwojem rynku NFAP z wielu perspektyw, integrując wiedzę i doświadczenia różnych uczestników sektora żywnościowego.
Czytaj także: Founderzy Proteine Resources pracowici jak mrówki: na produkcję owadów zdobyli 6 mln PLN od SMOK Ventures i Bitspiration Booster
– Systemy żywnościowe są niezwykle złożone i dynamiczne, dlatego rozwiązanie wyzwań z nimi związanych wymaga znacznie więcej niż pojedynczych działań. Potrzebujemy interdyscyplinarnych i transdyscyplinarnych badań oraz edukacji, a także ścisłej współpracy wszystkich sektorów łańcucha wartości żywności. Co najważniejsze, wykorzystanie nauki o systemach i jej holistycznego podejścia pozwoli nam zrozumieć złożone zależności i zidentyfikować najskuteczniejsze sposoby działania oraz rozwiązania, które umożliwią tworzenie trwałych i zrównoważonych modeli w dynamicznie zmieniających się systemach żywnościowych – podkreśla Deniz Koca, koordynator projektu EPIC-SHIFT i adiunkt w Centrum Nauk o Środowisku i Klimacie Uniwersytetu w Lund (CEC).
