Czy samo doświadczenie polityczne wystarczy?
Ekaterina Zahariewa, członkini bułgarskiej centroprawicowej partii GERB, jest doświadczoną polityczką: była wicepremierką, ministra spraw zagranicznych i ministrą sprawiedliwości. Jednak z jej politycznego CV nie wynika, jakoby miała doświadczenie w obszarze badań i innowacji. Czy będzie więc skutecznie inicjować oraz wdrażać polityki potrzebne do wspierania rozwoju technologicznych spółek? Już dziś takie wątpliwości zgłaszają polityczni komentatorzy.
Przedstawiając swój proponowany zespół komisarzy we wtorek 18 września, von der Leyen powiedziała, że Zahariewa będzie działać na rzecz tego, aby UE inwestowała w bardziej ukierunkowane wydatki na strategiczne priorytety i innowacje.
– Musimy umieścić badania i innowacje, naukę i technologię w centrum naszej gospodarki – powiedziała von der Leyen.
Społeczność zajmująca się badaniami i rozwojem miała nadzieję, że komisarzem ds. badań zostanie ktoś, kto ma wiedzę na temat badań i rozwoju. Wskazywano na przykład na Hennę Virkkunen z Finlandii, która ma duże doświadczenie w dziedzinie badań i rozwoju. Virkkunen ma zostać wiceprezesem wykonawczym ds. suwerenności technologicznej, bezpieczeństwa i demokracji.
Zahariewa będzie musiała uzyskać zgodę Parlamentu Europejskiego, zanim będzie mogła rozpocząć nową pracę w Brukseli. Posłowie zazwyczaj sprawdzają kompetencje wyznaczonych komisarzy w danej dziedzinie, ale także zadają pytania dotyczące ich etyki i kariery politycznej. W 2019 r. Zahariewa zaprzeczyła domniemanym powiązaniom ze sprawą łapówek w zamian za bułgarskie paszporty.
Wyzwania już się piętrzą
Częścią roli Zahariewej będzie wdrożenie wielu z ostatnich zaleceń byłych premierów Włoch, Enrico Letty i Mario Draghiego. Nie przebierając w słowach, publicznie obwieścili, że Europa nie nadąża za globalną konkurencją.
Tym, co martwi w kontekście pięcioletniej kadencji Bułarki jest fakt, że z jej kompetencji usunięto edukację. O swoich obawach poinformowały jużwybrane europejskie uniwersytety. Ich zdaniem, rozdzielenie mandatu może grozić chaotyczną polityką. Tymczasem dodanie odpowiedzialności za startupy do portfolio badań i innowacji jest pierwszym tego typu posunięciem komisarza.
W swoim mini-expose – a może raczej w politycznym manifeście – Zahariewa wskazała, że będzie kierować pracami nad strategią dla europejskich nauk przyrodniczych i unijnym aktem biotechnologicznym. Pomoże w utworzeniu europejskiej rady ds. badań nad sztuczną inteligencją, do czego von der Leyen zobowiązała się w swoich wytycznych politycznych przed ponownym wyborem na drugą kadencję. Bodźcem do działania były coraz głośniejszej i powszechniejsze apele o utworzenia „CERN dla sztucznej inteligencji”, wzorowanego na instytucie badań jądrowych w Genewie.
Inne wyzwania stojące przed Zahariewą obejmują opracowanie długoterminowej strategii stworzenia paneuropejskiego ekosystemu infrastruktury badawczej, wzmocnienie sojuszy uniwersyteckich oraz przyczynienie się do wzmocnienia międzynarodowej współpracy badawczej i bezpieczeństwa.
Kim jest nowa pani komisarz?
W 1975 roku Zahariewa studiowała na Uniwersytecie w Płowdiwie w Bułgarii, gdzie uzyskała tytuł magistra prawa. Po pracy jako prawnik do 2003 roku, zaczęła stawiać pierwsze kroki w polityce, służąc najpierw jako radca prawny, a później jako dyrektor dyrekcji prawnej w ministerstwie środowiska. Podczas pierwszego rządu premiera Bojko Borysowa w 2009 roku, Zahariewa została mianowana wiceministrą rozwoju regionalnego i robót publicznych. Tę funkcję pełniła do 2011 roku.
W latach 2011-2015 była szefową gabinetu i sekretarzem generalnym prezydenta Bułgarii, a w 2013 i 2014 r. została mianowana na czas określony wicepremierką ds. polityki gospodarczej oraz ministrem rozwoju regionalnego i robót publicznych. Od grudnia 2015 r. do stycznia 2017 r., w drugim rządzie Borysowa, Zahariewa była ministrą sprawiedliwości. Następnie została ministrą spraw zagranicznych i wicepremierką ds. reformy sądownictwa, które to stanowiska zajmowała do 2021 roku.
W 2021 r. Zahariewa była krajową koordynatorką bułgarskiej Inicjatywy Trójmorza, forum trzynastu państw UE w celu zacieśnienia współpracy w sektorach energetyki, transportu i cyfryzacji. Podczas tego wydarzenia wezwała do większej łączności w zakresie badań, technologii i innowacji oraz między przedsiębiorstwami i startuupami.
Zahariewa zastąpi bułgarską koleżankę Ilianę Ivanovą, która ciepło przyjęła nominację Zahariewej.
– Jest to wyraz uznania dla jej kompetencji i cech, a także osiągnięć i wkładu Bułgarii w tej dziedzinie – powiedziała Ivanova. To już trzeci raz, kiedy portfolio badawcze zostało przydzielone Bułgarowi. W 2019 r. von der Leyen mianowała Marię Gabriel komisarzem ds. badań. Ivanova zastąpiła Gabriel po tym, jak zrezygnowała z funkcji wicepremiera w bułgarskim rządzie.
