Branża impact investing ma się w Polsce coraz lepiej. Ale nie jest to jedyne źródło wsparcia finansowego dla działalności biznesowej o pozytywnym wpływie społecznym. W tym artykule przybliżymy, skąd startupy pozytywnego wpływu w Polsce mogą uzyskać finansowanie na rozwój działalności i przyspieszenie wzrostu.
Czym są startupy pozytywnego wpływu?
Rozwiązywaniem problemów społecznych i środowiskowych zajmują się w znacznej większości NGO, fundacje i sektor publiczny. Znaczącą gałęzią gospodarki jest sektor ekonomii społecznej, w którym przedsiębiorstwa społeczne zajmują się działalnością rynkową (np. prowadzeniem kawiarni, pracowni rzemieślniczej, agencji, albo innego przedsiębiorstwa), wspierając osoby zagrożone wykluczeniem z rynku pracy i przeznaczając zysk na rozwój lub statutowy cel społeczny. Startupy pozytywnego wpływu są jednak czymś innym.
Startupy pozytywnego wpływu rozwijają produkty i usługi, które pomagają realizować cele zrównoważonego rozwoju i rozwiązując problemy społeczne i środowiskowe, jednocześnie generując zysk finansowy dla właścicieli. Jest to istotne rozróżnienie dla potencjalnych inwestorów – choć te firmy mają misję społeczną, to nie są działalnością filantropijną, aktywistyczną ani publiczną, a dają możliwość uzyskania zwrotu z inwestycji, często nie mniejszej niż inne, bardziej komercyjne startupy.
Ten profil działalności stawia startupy pozytywnego wpływu w doskonałej pozycji, aby pozyskiwać różnorodne typy finansowania.
Startupy pozytywnego wpływu w Polsce
Rynek startupowy w Polsce ciągle się rozwija, a pozytywny wpływ staje się coraz bardziej popularny wśród przedsiębiorców. Kozminski Venture Lab, czyli inkubator biznesowy Akademii Leona Koźmińskiego, przygotował kilka raportów na temat startupów pozytywnego wpływu w Polsce.
Raporty te mają na celu analizę sytuacji startupów pozytywnego wpływu w Polsce oraz przedstawienie trendów i wyzwań związanych z ich rozwojem. W raportach opisano również najważniejsze inicjatywy i programy wspierające rozwój startupów pozytywnego wpływu w Polsce, a także przedstawiono przykłady konkretnych firm i ich projektów.
Wśród omawianych w raportach kategorii startupów pozytywnego wpływu znalazły się m.in. takie jak: energetyka odnawialna, recykling, edukacja, zdrowie i opieka społeczna, transport, żywność i rolnictwo czy technologie informacyjno-komunikacyjne.
Raporty Kozminskiego podkreślają, że rynek startupów pozytywnego wpływu w Polsce rozwija się, a coraz więcej przedsiębiorców widzi szansę na wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, które jednocześnie wpływają pozytywnie na społeczeństwo i środowisko. W raportach zwrócono uwagę na potrzebę dalszego wspierania rozwoju startupów pozytywnego wpływu, poprzez m.in. stworzenie bardziej sprzyjającego dla nich ekosystemu, a także dostęp do finansowania i inwestorów.
Jak się finansuje startupy pozytywnego wpływu?
Startupy impaktowe mogą się rozwijać samodzielnie, korzystając z własnego kapitału i biznesowych przychodów, ale mogą też pozyskiwać zewnętrzne fundusze na rozpoczęcie działalności, rozwój albo ekspansję – zarówno ze środków publicznych, jak prywatnych. Tak jak każde przedsiębiorstwo, mogą też starać się o pożyczkę – na warunkach rynkowych w bankach, albo preferencyjnych – w prywatnych funduszach inwestycyjnych, instytucjach rządowych albo publicznych.
Realizowanie celów zrównoważonego rozwoju (SDG – Sustainable Development Goals) i polityki społecznej oraz środowiskowej może je kwalifikować do funduszy unijnych, grantów, programów ekonomii społecznej, albo preferencyjnych pożyczek. Za to ich potencjał biznesowy czyni startupy impaktowe atrakcyjnymi dla inwestorów, którzy nie mogą inwestować w organizacje pozarządowe. Oto główne źródła finansowania, którym startupy impaktowe powinny się przyjrzeć bliżej:
1. Crowdfunding
Startupy, które mają atrakcyjny pomysł, a nie chcą się angażować w zależność od prywatnych inwestorów, mogą postawić na crowdfunding. Jest kilka typów crowdfundingu: dotacyjny, nagrodowy, przedsprzedażowy, pożyczkowy i inwestycyjny.
Ten pierwszy jest najbardziej dostępną i popularną formą zbierania funduszy – jest to po prostu zbiórka pieniędzy na konkretny cel. Najpopularniejsze polskie platformy to chociażby PolakPotrafi.pl, Wspieram.to albo Zrzutka.pl. Jeśli nie uda się zebrać wystarczających środków, najczęściej pieniądze są zwracane dawcom. W crowdfundingu nagrodowym, jeśli projekt uda się zrealizować, wspierający mogą dostać coś w zamian za przekazane pieniądze (np. prezent, uścisk ręki prezesa albo swoje nazwisko w napisach końcowych filmu). W modelu przedsprzedażowym mogą dostać produkt albo usługę, która ma powstać. W modelu pożyczkowym, wpłacający pieniądze po rozwinięciu biznesu dostaną zwrot przekazanej kwoty z prowizją albo oprocentowaniem.
Natomiast equity crowdfunding przypomina bardziej emisję akcji, gdzie osoby, które wsparły finansowo startup stają się jego udziałowcami. Ten model różni się od emisji giełdowej m.in. pod względem regulacji finansowych i procesu exitu, czyli dalszej sprzedaży udziałów. Z equity crowdfunding mogą korzystać startupy nawet na wczesnym etapie działalności, a więc nie będące spółkami zarejestrowanymi na giełdzie. Najpopularniejsze w Polsce platformy equity crowdfunding to emiteo i beesfund.
2. Venture Capital i Aniołowie biznesu
Jeśli startup, oprócz finansowania, jest gotowy na współzarządzanie firmą razem z inwestorami. może skorzystać z funduszy venture capital (VC) albo wsparcia anioła biznesu. Fundusze VC (ang. venture capital – kapitał podwyższonego ryzyka) są wyspecjalizowanymi firmami zarządzającymi kapitałem swoich klientów – prywatnych albo instytucjonalnych. Z kolei aniołowie biznesu to osoby prywatne – często doświadczone w rozwijaniu biznesu – inwestujący własne pieniądze. Aniołowie biznesu są najczęstszym źródłem finansowania startupów na początku rozwoju, które szukają kapitału na uruchomienie działalności, zanim będą gotowe na pierwszą oficjalną rundę fundraisingu.
Ponieważ taki rodzaj inwestycji, zwłaszcza w startupy na wczesnym etapie rozwoju, wiąże się z niemałym ryzykiem, firmy VC i aniołowie biznesu przejmują dużą część udziałów w firmie i zyskach oraz zwykle angażują się w jej działanie na poziomie operacyjnym, zajmując stanowiska w zarządzie albo uczestnicząc w podejmowaniu strategicznych decyzji. W zależności od indywidualnie wynegocjowanej umowy i wysokości inwestycji, inwestor może przejąć nawet kilkadziesiąt procent udziałów firmy. W Polsce ta branża rośnie od lat i są w niej zarówno rodzimi jak międzynarodowi inwestorzy. Poszukiwania funduszu można zacząć na przykład od baz udostępnionych przez Vestbee.com albo Startup Poland.
W startupy pozytywnego wpływu inwestują zarówno zwykłe fundusze VC, jak i wyspecjalizowane fundusze i organizacje impaktowe, takie jak Simpact VC czy Level2. Ich polską listę prowadzi Wojciech Mróz, współzałożyciel ImpactAngels.PL.
W Polsce branża aniołów biznesu impactowego staje się coraz popularniejsza, podobnie jak łączenie działalności biznesowej ze zrównoważonym rozwojem. Największą społecznością aniołów jest Cobin Angels i zrzesza inwestorów z różnych branż, a w ramach ImpactAngels.PL, we współpracy z Ashoką w Polsce, skupia się na startupach pozytywnego wpływu.
Aby uzyskać zwrot z inwestycji, częstą strategią wyjścia inwestorów VC jest sprzedaż udziałów na giełdzie, odsprzedanie ich innemu inwestorowi, albo sprzedaż całej spółki innej firmie. Fundusze VC są nastawione na maksymalizację zwrotu z inwestycji (ROI – return on investment), dlatego ich priorytetem jest jak najszybszy wzrost firmy i maksymalizacja zysków.
3. Impact Investment
Inwestorzy nastawieni na pozytywny wpływ – Impact investors – inwestują w startupy z perspektywą zysku z inwestycji, ale jednocześnie wymagają, żeby startup realizował konkretny, mierzalny cel środowiskowy albo społeczny. Wbrew stereotypom, pozytywny wpływ na świat nie musi być sprzeczny z generowaniem zysku. W badaniu przeprowadzonym przez GIIN w 2020r. 68% inwestorów impaktowych deklarowało, że inwestycje spełniły ich oczekiwania finansowe, a kolejnych 20% stwierdziło, że przerosło ich oczekiwania.
Impact investment obejmuje zarówno model VC, prywatny kapitał, jak zwykły wykup udziałów w startupie. Nie należy mylić impact investingu z indeksami ESG, które polegają na inwestowaniu w aktywa finansowe spełniające pewne kryteria ESG. Takie indeksy nie kierują się względami impaktowymi, a niektóre obejmują nawet największych producentów ropy czy elektrośmieci. Impact investing to nie są też tzw. zielone finanse, jak np. zielone obligacje, które banki emitują, aby finansować duże inwestycje związane z ochroną środowiska.
Oprócz prywatnych inwestorów, w startupy pozytywnego wpływu inwestują też instytucje finansowane ze środków publicznych, takie jak PFR (Polski Fundusz Rozwoju), BGK (Bank Gospodarstwa Krajowego), FKIS (Fundusz Kapitałowych Inwestycji Społecznych) albo EIF (Europejski Fundusz Inwestycyjny).
4. Fundusze publiczne i granty
Polska jest największym beneficjentem funduszy unijnych, a finansowanie rozwoju gospodarczego i innowacji, szczególnie MŚP jest jednym z ich celów. Fundusze unijne wspierają rozwój polskich przedsiębiorstw w różnych sektorach i formach: od pożyczek, przez inwestycje, po dotacje i granty. Dla startupów pozytywnego wpływu najbardziej interesujące będą trzy programy z nowej perspektywy finansowej na lata 2021-2027: Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej oraz Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
Pierwszą polską instytucją zarządzającą tym dofinansowaniem będzie PARP, a nabór do programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (budżet 2,82 mld euro) ruszy w pierwszym kwartale 2023 roku.
Dla firm odpowiedzialnych społecznie szczególnie istotny będzie program Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego, który przy pomocy dotacji i instrumentów finansowych wspiera rozwój rynku pracy i podnoszenia kompetencji, szczególnie cyfrowych i ekologicznych. Zaś startupy działające w obszarze gospodarki obiegu zamkniętego (np. recyklingu odpadów albo zapobiegające marnowaniu żywności) albo gospodarki niskoemisyjnej, będą mogły ubiegać się o dofinansowanie w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. Wsparcie dla MŚP można pozyskać głównie z programów regionalnych.
Ruszył już program PFR GreenHub – program wspierający transformację energetyczną Polski, który skupia kilka dużych funduszy inwestujących w „zielone strategie”.
W ekosystemie innowacji i biznesu impaktowego jest również dostępnych wiele grantów i dotacji z programów innych niż fundusze europejskie – zarówno od instytucji publicznych jak prywatnych fundacji. Nasza lista grantów na 2022/23 liczy ponad 420 pozycji.
5. Konkursy, inkubatory, akceleratory
W Polsce odbywa się wiele konkursów dla innowacyjnych startupów, których laureaci otrzymują finansowanie i wsparcie ekosystemu mentorów, programów inkubacyjnych, akceleracyjnych. Startupy pozytywnego wpływu uczestniczą zarówno w ogólnych konkursach, jak i tych impaktowych. Ogólne konkursy organizowane są na przykład przez konferencje takie jak Wolves Summit czy infoShare. Na startupach impaktowych skupiają się m.in. konkursy ImpactCEE, Sektor 3.0, Huawei Startup Challenge czy Mazovian Startup.
Funkcjonuje też rozległy ekosystem programów inkubacyjnych i akceleracyjnych, w których startupy, po przejściu procesu rekrutacji, zostaną otoczone wsparciem w rozwijaniu pomysłu, jego komercjalizacji, nawiązywaniu biznesowych partnerstw i finansowaniu.
Takie programy organizują fundacje, instytucje publiczne, organizacje ekosystemu startupowego, a także korporacje. Dla społecznych innowatorów Ashoka oferuje stypendium i mentoring międzynarodowej społeczności, a TransferHUB – inkubator innowacji społecznych. Z programów publicznych skupionych na innowacjach impaktowych warto wymienić EIT (European Institute of Innovation & Technology) i NCBR (Narodowe Centrum Badań i Rozwoju). Z korporacjami współpracują takie akceleratory jak m.in. Startup Impact Program Akademii Leona Koźmińskiego i Żabki, The Heart, Huge Thing, czy foodtech.ac, natomiast PKO Bank Polski we współpracy z Accelpoint organizuje duży program pt. „Poland ClimAccelerator”.
Podsumowanie
W ostatnim raporcie o wpływie trendów na cele zrównoważonego rozwoju, Natalia Hatalska zwraca uwagę między innymi na widoczne trendy takie jak świadoma konsumpcja, gospodarka zrównoważonego rozwoju, czysta ekonomia, gospodarka społeczna, czy tendencja do inkluzywności i umocnienia roli kobiet w społeczeństwie. Mają one, według ekspertów uczestniczących w badaniu Infuture Institute, potencjalnie pozytywny wpływ na realizację celów zrównoważonego rozwoju ONZ. Jednak nadal, jako globalne społeczeństwo, jesteśmy dalecy od ich osiągnięcia.
Nasza społeczność Social Movers Hub ma nadzieję wspierać founderów i founderki w przyspieszeniu osiągnięcia tych celów – między innymi poprzez pomoc w znalezieniu funduszy, wzroście na rynku i dzieleniu się wartością z innymi przedsiębiorcami zaangażowanymi społecznie.
–
Autorkami tekstu są: Anna Dutkiewicz, Paulina Wójtowicz i Marta Bogacz z Social Movers Hub team
